W Kościele kończy się Wielki Post i zaczyna najkrótszy okres liturgiczny w ciągu roku. Triduum Paschalne Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Pańskiego, to szczyt całego roku liturgicznego. Święta Wielkanocne nie są może tak rodzinne i ciepłe jak Boże Narodzenie, jednak dla chrześcijan mają ogromne znaczenie. Zmartwychwstanie Jezusa to centralna uroczystość w roku liturgicznym.

Pod koniec IV wieku św. Ambroży pisał o „świętym triduum” na oznaczenie dni, w których Jezus cierpiał, spoczywał w grobie i powstał z martwych. U św. Augustyna znajdziemy zaś określenie „najświętsze triduum ukrzyżowanego, pogrzebanego, wskrzeszonego”. Triduum Paschalne to okres obejmujący trzy niepowtarzalne dni w życiu każdego chrześcijanina. To właśnie w tym czasie wierzący mogą przygotować się na przyjście Chrystusa. To czas celebracji najważniejszych momentów katolickiej wiary: męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Triduum Paschalne to szczyt całego roku liturgicznego. Rozpoczyna się liturgią Eucharystyczną Wieczerzy Pańskiej wieczorem w Wielki Czwartek, a kończy Nieszporami Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Oprócz Mszy św. Wieczerzy Pańskiej Święte Triduum obejmuje liturgię Męki Pańskiej w Wielki Piątek oraz liturgię Wigilii Paschalnej, która rozpoczyna się w sobotę po zachodzie słońca. Centrum i szczyt tych dni stanowi liturgia Wigilii Paschalnej. Trzeba podkreślić, że żaden dzień z życia Pana Jezusa nie został tak dobrze udokumentowany jak Wielki Czwartek i Wielki Piątek. Jest to uderzająca pieczołowitość Ewangelistów.

Misterium Paschalne

Dla wielu chrześcijan to pojęcie związane szczególnie ze zbliżającymi się świętami jest nieznane i tajemnicze. „Misterium” w sensie chrześcijańskim oznacza niewidzialną, tajemniczą, ale zbawczą obecność Bożą. On w dostrzegalny sposób objawia się ludziom oraz pozwala im w jakiś tajemniczy sposób uczestniczyć w swoim chwalebnym życiu już w czasie naszego ziemskiego życia. Prowadząc dalej to teologiczne rozważanie, przyjrzyjmy się słowu: „pascha”. Wywodzi się ono z języka hebrajskiego i aramejskiego, czyli języka, którym mówił Jezus. Wśród wielu znaczeń tego słowa na kartach Starego Testamentu zauważamy fakt z 12. rozdziału Księgi Wyjścia, gdzie czytamy, że anioł Pana poraził śmiercią pierworodnych synów rodzin egipskich, a ominął domy Izraelitów. Pascha oznacza tu pełne mocy i miłosierdzia przejście Boga przez Egipt i początek wyzwolenia ludu izraelskiego z niewoli egipskiej. W tym kontekście należy również zauważyć Paschę Jezusa, czyli przejście z tego świata do Ojca (J 13, 1). Dla nas jest to przejście z grzechu do odkupienia, a jednocześnie ostateczne przejście od śmierci do życia. Teraz możemy już zrozumieć, co znaczy wyrażenie „Misterium Paschalne”. Jest to tajemnica zbawienia, która wypełniła się przez mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa.

Popatrzmy też krótko na to, co charakteryzuje poszczególne dni Triduum Paschalnego

Wielki Czwartek

Podczas Mszy św. w tym wyjątkowym dniu wspominamy wydarzenia z Ostatniej Wieczerzy w Wieczerniku - ustanowienie sakramentów: Eucharystii i kapłaństwa. Chrześcijanie - zgodnie z poleceniem Jezusa: „Czyńcie to na moją pamiątkę” - sprawować mają te wydarzenia, które On zainicjował. Do tego są powołani szczególnie kapłani, którzy „przez modlitwę i włożenie rąk” w sposób wyjątkowy uczestniczyć będą w jedynym kapłaństwie Jezusa Chrystusa.

Kapłaństwo ma też charakter służebny co uwypukla Ewangelia, gdy przypomina o tym, jak Jezus przed wieczerzą umył uczniom nogi. Ten, którego nazywamy „Nauczycielem i Panem” zrobił coś, co zwykle czynił sługa. Na pamiątkę tego wydarzenia w wielu parafiach po homilii kapłan umywa wybranym parafianom nogi. Przypomina to prawdę, że wszelkie przewodzenie w Kościele powinno odbywać się w duchu służby bliźniemu.

Podczas Mszy św. rozbrzmiewa bicie dzwonów, które po chwili milknie. Cisza ta świadczy o cierpieniach wydanego na mękę krzyżową Chrystusa.

Na zakończenie uroczystości Eucharystia zostaje przeniesiona do specjalnie przygotowanej kaplicy - ołtarza adoracji, zwanej „Ciemnicą”. Tam wierni uczniowie czuwać będą wraz z Jezusem, wspominając Jego samotną modlitwę w Ogrójcu, zdradzieckie pojmanie i pierwsze przesłuchania. Tabernakulum jest opróżnione i otwarte, gaśnie wieczna lampka, a ołtarz, przy którym jeszcze przed chwilą sprawowano Najświętszą Ofiarę, stoi obnażony i pusty. Wchodzimy w czas męki Chrystusa.

Wielki Piątek

Drugi dzień Triduum Paschalnego stanowi Wielki Piątek, w którym wierni przestrzegają ścisłego postu, a także oddają się chwilom zadumy związanej z męką i śmiercią Chrystusa. Jest to czas powagi, smutku, chwili zastanowienia się nad sensem życia i wielkością ofiary poniesionej dla ludzi przez Syna Bożego. Cały dzień trwa adoracja Najświętszego Sakramentu, w kościołach odprawiane są Drogi Krzyżowe.

Na pamiątkę śmierci poniesionej przez Chrystusa w czasie Wielkiego Piątku nie odprawia się Mszy św. Obrzędy liturgiczne tego dnia składają się z trzech części: Liturgii Słowa, adoracji Krzyża i obrzędów Komunii św.. Podczas wszystkich obrzędów milczą organy i dzwony, zaś surowy charakter wystroju wnętrza kościoła podkreśla pokutny charakter dnia. Mimo takiej surowości, cała liturgia, choć poważna, przepełniona jest nadzieją. Wszystko zaczyna się nietypowo. Ministranci i kapłani wychodzą w ciszy do ołtarza. Nie śpiewa się żadnej pieśni. Przed ołtarzem kapłan pada na twarz. Wszyscy obecni w Kościele klękają. Wobec zbawczej śmierci Jezusa wszelkie słowa są nieodpowiednie. W tej chwili cisza mówi znacznie więcej. Zbawcze wydarzenia przypomina Ewangelia z której czytany jest opis Męki Pańskiej. Na zakończenie Liturgii Słowa odbywa się wyjątkowo uroczysta modlitwa powszechna. W dziesięciu wezwaniach prosimy Boga, aby miał w opiece cały świat.

Rozpoczyna się adoracja Krzyża. Od dwóch tygodni wszystkie krzyże w kościołach były zasłonięte. W Wielki Piątek ukazuje się je ponownie wiernym. Kapłan odsłania krzyż, śpiewając: „Oto drzewo krzyża, na którym zawisło zbawienie świata”, a wszyscy odpowiadając: „Pójdźmy z pokłonem” i padają na kolana. Przychodzi czas, aby ucałować krzyż Jezusa. Po adoracji Krzyża następuje Komunia św. Rozdaje się Eucharystię, konsekrowaną poprzedniego dnia. Wielkopiątkową liturgię kończy przeniesienie Najświętszego Sakramentu do kaplicy, zwanej Bożym Grobem. Monstrancja jest przykryta białym welonem na pamiątkę całunu, którym spowito ciało Jezusa. Tego wieczora i przez cały następny dzień trwa adoracja.

Wielka Sobota - Wigilia Paschalna

Wielka Sobota to czas rozważania Męki i Śmierci Chrystusa. Wierni przez cały dzień przychodzą, aby modlić się przy Grobie Pańskim. Do kościołów, kaplic czy wielu innych miejsc przynoszona jest „święconka” będąca koszykiem wypełnionym potrawami, które obfitują w różne, przypisane im symbole. Warto nadmienić, iż jajka są symbolem nowego życia, baranek - zmartwychwstania Chrystusa, chleb gwarantuje dobrobyt i nawiązuje do Ciała Pana Jezusa, wędlina to symbol dostatku, sól natomiast chroni przed zepsuciem. Poświęconych pokarmów nie należy spożywać tuż po przyjściu do domu - w ogóle nie należy ich spożywać w Wielką Sobotę. Muszą się one zachować do uroczystego śniadania w Niedzielę Wielkanocną, które to rozpoczyna tradycyjne dzielenie się jajkiem oprószonym poświęconą solą.

W sobotę wieczorem przeżywamy Liturgię Wigilii Paschalnej rozpoczynającą celebrację Zmartwychwstania. Jest złożona z czterech części. Pierwszą jest Liturgia Światła. Przed kościołem rozpalane jest ognisko, następuje poświęcenie ognia. Na paschale kapłan kreśli symbole, które wskazują na Jezusa, panującego nad czasem i wiecznością. Z zapalonym paschałem procesja wchodzi do nieoświetlonego kościoła. „Światło Chrystusa”: śpiewa kapłan i wszyscy zapalają od paschału swoje świece - znak zmartwychwstania jako nowego światła. Druga część to Liturgia Słowa, która może składać się z dziewięciu czytań. Pokazują one całą historię Zbawienia ludzkości. Do tych treści nawiązuje kolejna część celebracji - Liturgia Chrzcielna. Po błogosławieństwie wody odnawiamy przyrzeczenia chrzcielne i wierni wyrzekają się szatana, sprawcy grzechu i wyznają swoją wiarę. Dawniej większość chrześcijan w tej właśnie chwili przyjmowała chrzest. Natomiast podczas Liturgii Eucharystycznej, spożywamy Ciało i Krew Zbawiciela - pokarm na życie wieczne. W niektórych parafiach na zakończenie obrzędów odbywa się jeszcze procesja rezurekcyjna.

Obrzędy Wigilii Paschalnej stanowią nierozerwalną całość z Wielkanocą i dlatego są bogate w treści liturgiczne i obrzędowe. Na wielkanocny charakter liturgii wskazuje biały kolor szat liturgicznych. Życzeniem Kościoła jest, by obrzędy Wigilii Paschalnej rozpoczynały się wieczorem w sobotę, ale nie wcześniej jak po zachodzie słońca.

Triduum w formie rekolekcyjnej

Ze względu na ogromnie bogactwo treści, które niesie Triduum Paschalne organizowane są grupy osób pragnących przeżyć te zbawcze wydarzenia w formie rekolekcji. Ruch Światło-Życie dla swoich podopiecznych, szczególnie tych, którzy trwają w formacji uczniów Jezusa i po przeżyciu II stopnia Oazy Nowego Życia chcą zgłębić i lepiej przeżyć te misteria daje możliwość w wybranych ośrodkach, nie tylko uczestniczyć we wszystkich celebracjach liturgicznych, ale zgłębiać ich treści.

My wszyscy natomiast, aby autentycznie przeżyć ogrom Bożych tajemnic, musimy dać Bogu czas. Trzeba tak zaplanować zajęcia, aby sprawy mniejszej wagi oraz te, których nie musimy odkładać na te dni załatwić wcześniej. Pamiętajmy o ogromnej wadze Triduum Paschalnego i o jego głębokiej wymowie, a także pięknie liturgii i starajmy się jak najlepiej przeżyć ten najważniejszy czas w ciągu całego roku liturgicznego.