Andrzej Sosnowski: – Jak ksiądz Rektor ocenia kondycję Kościoła katolickiego na Węgrzech? Jakie są jego największe wyzwania?

Ks. Rektor András Törő: – Stan Węgierskiego Kościoła Katolickiego odzwierciedla szersze tendencje, z którymi boryka się Kościół na całym świecie. Położone w sercu Europy Węgry stają w obliczu podobnych wyzwań, jak te, które mają miejsce w krajach byłego bloku wschodniego. Głoszenie ponadczasowego i niezmiennego przesłania Ewangelii, w szybko zmieniającym się świecie, nie jest łatwym zadaniem. Zderzenie wiecznych wartości z pociągiem do natychmiastowej gratyfikacji jest wyraźnie widoczne.

Ostatnie trudności, szczególnie te związane z przypadkami nadużyć seksualnych, miały znaczący wpływ na wiarygodność Kościoła. Jednakże podjęto skuteczne działania w odpowiedzi na te problemy, gdyż każda węgierska diecezja posiada teraz system zgłoszenia wszelkich niepokojących przypadków oraz komitet ds. ochrony dzieci. Istnieje także specjalny program szkoleniowy dla pracowników zajmujących się ochroną dzieci, aby zapewnić im odpowiednie przygotowanie do radzenia sobie z tymi delikatnymi sprawami. Konferencja Episkopatu Węgier oraz biskupi osobiście przeprosili za niepowodzenia w tych przypadkach, uznając wyrządzoną krzywdę i zobowiązując się do podjęcia działań naprawczych.

Jednocześnie w ludzkiej naturze tkwi wewnętrzne pragnienie czegoś „WIĘCEJ” – pojęcie to uchwycone zostało w jezuickim terminie "MAGIS". To pragnienie głębszego zaangażowania duchowego zawsze stanowiło wyzwanie, być może teraz bardziej niż kiedykolwiek, biorąc pod uwagę tempo rozpowszechniania informacji w erze cyfrowej.

Dodatkowo widzimy pojawiające się skandale, które mogą być poważne, ale, czasami, są zwykłymi przypadkami fake news. W dzisiejszym społeczeństwie opinia często ma większe znaczenie niż wiarygodność informacji, tworząc atmosferę braku zaufania, która podważa pewność wśród członków Kościoła. Sytuacja ta generuje znaczną niepewność w społeczności.

Pozytywne inicjatywy, zarówno w Kościele, jak i szerszym społeczeństwie, często mają niewielką wartość informacyjną i nie otrzymują zasłużonej uwagi. Kluczowe jest jednak, abyśmy znaleźli innowacyjne sposoby dzielenia się tymi pozytywnymi historiami, podkreślając misję Kościoła oraz znaczący wkład, jaki nadal wnosi w życie jednostek i społeczności.

Węgry mają silne tradycje katolickie – czy społeczeństwo nadal identyfikuje się z Kościołem, czy widoczne są oznaki sekularyzacji?

Społeczeństwo na Węgrzech wykazuje skomplikowaną relację z Kościołem Katolickim i wyraźnie widać, że nie wszystko układa się idealnie. Niestety, rosnąca liczba ślubów i pogrzebów cywilnych wskazuje na odchodzenie od praktyk religijnych i podkreśla wyzwania, przed jakimi stoi Kościół w utrzymaniu swojej roli i znaczenia w nowoczesnym społeczeństwie.

Mimo tych trudności w Kościele zachodzą pozytywne zmiany. Nowa sieć szkół katolickich obejmuje nie tylko elitarne placówki edukacyjne, ale również skuteczne szkolnictwo zawodowe oraz programy uniwersyteckie, takie jak w Egerze, gdzie uniwersytet, pierwotnie założony przez Kościół, został zrewitalizowany. Moje osobiste doświadczenie, obejmujące edukację katolicką od przedszkola po uniwersytet, pokazało mi, że te instytucje stanowią istotną szansę na ewangelizację, budowanie relacji międzyludzkich i przekazywanie przesłania Ewangelii.

Ponadto Kościół na Węgrzech ustanowił trwały system ochrony dzieci, co podkreśla jego zaangażowanie w dbanie o dobro najmłodszych. Angażowanie świeckich w życie Kościoła nadal stanowi duże wyzwanie, ale staramy się to skutecznie realizować.

Podsumowując, pomimo istniejących wyzwań, aktywne zaangażowanie Kościoła w edukację – od wczesnego dzieciństwa po szkolnictwo wyższe – oraz jego dbałość o ochronę dzieci podkreślają jego ciągłą istotność i potencjał do umacniania więzi ze społeczeństwem.

Jakie jeszcze działania podejmuje Episkopat Węgier, by przyciągnąć młode pokolenie do Kościoła?

Węgierski Episkopat aktywnie wdraża różnorodne strategie mające na celu przyciągnięcie młodszych pokoleń do Kościoła, kładąc szczególny nacisk na rozwój edukacji katolickiej. Obecnie znaczna liczba dzieci uczęszcza do instytucji katolickich na Węgrzech, które stanowią 9,1% krajobrazu edukacyjnego kraju. Obecność ta nie tylko odzwierciedla rozwój i znaczenie edukacji katolickiej, ale także podkreśla misję Kościoła w tej dziedzinie. Placówki te priorytetowo traktują obecność duszpasterską, zapewniając regularne rekolekcje i zajęcia duchowe, które wspierają zarówno rozwój akademicki, jak i duchowy.

Ponadto Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny doprowadził do powstania corocznego spotkania młodzieży katolickiej "Forráspont", które stało się żywym wydarzeniem, gromadzącym młodych Węgrów na wspólnotę i odnowę duchową.

Wielkim sukcesem okazało się także aktywne zaangażowanie młodych ludzi w organizację Kongresu Eucharystycznego oraz wizyty papieskiej w 2023 roku. Więzi nawiązane wśród wolontariuszy wciąż się rozwijają, budując wspólnotę i poczucie wspólnej misji w Kościele.

Dodatkowo, Narodowy Komitet Młodzieży Katolickiej działa we wszystkich diecezjach, dążąc do skoordynowanych programów na poziomie krajowym. W tym roku szczególnie duże znaczenie ma przygotowanie do nadchodzącego międzynarodowego spotkania młodzieży w Rzymie w ramach Roku Jubileuszowego.

Kluczową rolę odgrywają również duszpasterstwa akademickie. Konferencja Episkopatu powołała ogólnokrajową służbę duszpasterstwa akademickiego, która zapewnia studentom wsparcie duchowe i wspólnotowe.

Ostatecznie, promocja powołań stanowi nieustanne wyzwanie dla Kościoła, a diecezje oraz zgromadzenia zakonne aktywnie zachęcają młodych ludzi do rozważenia życia kapłańskiego i zakonnego.

Jak wygląda zaangażowanie Kościoła w życie społeczne na Węgrzech? Czy istnieją zagrożenia dla jego niezależności?

W obecnej sytuacji rządy rozwijamy partnerstwo oparte na wartościach. Co to oznacza w praktyce? To oznacza, że Węgierski Kościół Katolicki odgrywa coraz ważniejszą rolę, szczególnie w obszarze edukacji i utrzymaniu sieci społecznej. To nic nowego na Węgrzech, ma to korzenie historyczne. Przed II wojną światową państwo polegało na kościołach w zakresie usług publicznych w znacznie większym stopniu niż dzisiaj.

Z drugiej strony, po upadku komunizmu Kościół na Węgrzech nie odzyskał majątku, który wcześniej posiadał. Zamiast tego wprowadzono system rentowy, który funkcjonuje do dziś. W konsekwencji Kościoły na Węgrzech, w tym Kościół katolicki, opierają się na dotacjach państwowych, aby finansować znaczną część swojej działalności i pełnione funkcje publiczne.

Liczba katolickich instytucji edukacyjnych znacząco wzrosła, które we współpracy z państwowym systemem oświaty oferują coraz bardziej zróżnicowaną ofertę edukacyjną. Kościół przejmuje różne obowiązki, takie jak prowadzenie domów dziecka, zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych czy wspieranie szkół w rejonach znajdujących się w trudnej sytuacji.

Praca charytatywna organizacji kościelnych jest ogromna. Na przykład, w wioskach przygranicznych z Ukrainą trwa stała pomoc uchodźcom, obejmująca schronienie, podstawowe potrzeby oraz wsparcie. Zostały zorganizowane specjalne akcje fundraisingowe, a organizacje takie jak Caritas, inne organizacje oraz wyznania religijne wspólnie pomagały w integracji uchodźców w obszarze mieszkaniowym, edukacyjnym i rynku pracy.

Chociaż Kościół działa swobodnie na Węgrzech, zawsze istnieją wyzwania związane z jego niezależnością. Współpraca ta czasami może prowadzić do postrzegania jej jako sprzymierzeńca politycznych agend, co może podważyć wiarygodność i autorytet moralny Kościoła. Jeśli pojawią się napięcia polityczne, Kościół musi ostrożnie podchodzić do swojej roli, aby utrzymać swoją misję, nie będąc jedynie wsparciem społecznej polityki państwowej.

Ważne jest, aby Kościół pozostawał czujny i wierny swoim podstawowym wartościom, zapewniając, że jego głos odzwierciedla zasady Ewangelii, a nie interesy polityczne. Ta czujność obejmuje prowadzenie dialogu z innymi wyznaniami i społeczeństwem obywatelskim w celu wspólnego rozwiązywania problemów społecznych, zachowując jednocześnie tożsamość i misję Kościoła.

Podsumowując, wysiłki Kościoła w zakresie zaangażowania społecznego oraz jego zaangażowanie w transparentność i niezależność są kluczowe dla jego ciągłej aktualności i skuteczności w rozwiązywaniu problemów społecznych.

Jak obecnie wyglądają relacje Kościoła katolickiego z rządem Węgier?

Obecny stan współpracy między Kościołem katolickim a rządem Węgier charakteryzuje się owocną współpracą. Przykładem tego partnerstwa jest niedawna oficjalna wizyta Papieża Franciszka na Węgrzech. Organizacja wizyty wymagała trzymiesięcznego szczegółowego planowania, co skutecznie pokazuje współpracę między władzami państwowymi a Kościołem.

Kościół aktywnie angażuje się w różne obszary usług społecznych i edukacyjnych, gdzie rząd udziela wsparcia w budowie i renowacji katolickich szkół, poprawiając tym samym możliwości edukacyjne. Dodatkowo, Kościół przejmuje ważne obowiązki w zakresie prowadzenia instytucji społecznych, takich jak domy dziecka, i odgrywa znaczącą rolę w zaspokajaniu potrzeb społeczności znajdujących się w trudnej sytuacji.

Kościół również odgrywa kluczową rolę w pomocy uchodźcom z Ukrainy, gdzie organizacje takie jak Caritas aktywnie współpracują z rządem, zapewniając schronienie, podstawowe potrzeby oraz integrację w systemie edukacyjnym i rynku pracy.

Ogólnie rzecz biorąc, relacje między Kościołem a rządem charakteryzują się wzajemnym zaangażowaniem na rzecz problemów społecznych i dobrobytu społeczności, co pokazuje, że ich współpraca może prowadzić do pozytywnych rezultatów dla całego społeczeństwa węgierskiego.

Jaką rolę pełni Papieski Instytut Węgierski w Watykanie?

Papieski Instytut Węgierski w Rzymie od 1928 roku wspiera węgierskich księży studiujących na papieskich uczelniach. Choć sam nie prowadzi nauczania, tworzy środowisko sprzyjające formacji duchowej i akademickiej.

W tym samym budynku mieści się także Instytut Kultury Węgierskiej, co wzmacnia jego rolę w promowaniu zarówno węgierskiego dziedzictwa, jak i wartości chrześcijańskich. Instytut jest miejscem, gdzie księża mogą dzielić się doświadczeniami i rozwijać swoją duchowość. Przez lata przewinęło się przez niego wielu wybitnych duchownych, w tym kardynał Péter Erdő i biskup András Veres. Ich przykład inspiruje kolejne pokolenia duchowieństwa. Patrząc w przyszłość, Instytut Węgierski w Watykanie chce kontynuować swoją misję formacyjną i duchową, dbając o to, by księża wracający na Węgry byli jak najlepiej przygotowani do służby wiernym.

Dziękuję za rozmowę.

Wywiad był prowadzony w języku angielskim.

Dr András Törő – od 2024 r. Rektor Papieskiego Instytutu Wegierskiego w Rzymie (Pápai Magyar Egyházi Intézet – PMI); były dyrektor biura Kurii Diecezji Debreczyn-Nyíregyháza; absolwent Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego. Przed objęciem stanowiska rektora, ks. Törő był również zaangażowany w życie Kościoła na Węgrzech, pełniąc różne funkcje związane z formacją duchową i kapłańską. Jego praca skupia się na wspieraniu młodych duchownych oraz na propagowaniu wartości katolickich w różnych kontekstach społecznych. Historia Kościoła na Węgrzech sięga przełomu X i XI wieku, gdy pierwszy król Węgier, św. Stefan I, przyjął chrześcijaństwo i wprowadził je jako religię państwową. W kolejnych wiekach Węgrzy odgrywali ważną rolę w dziejach Kościoła, a wielu biskupów i kardynałów tej narodowości miało wpływ na politykę Watykanu.