Człowiek nie może żyć bez odniesienia. Jest ono czymś istotnym w każdej dziedzinie życia. Całe życie społeczne zasadza się na odniesieniu. Jeżeli będzie ono niewłaściwe i złe, to będziemy mieć do czynienia z ludzką krzywdą, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym.

W potocznym języku słyszymy często: „Jak się odnosisz do...?”. Bo w naszym „odniesieniu do...” wyraża się szacunek lub jego brak, nasza relacja do kogoś lub czegoś.

Każdy z nas ma swoje odniesienia, wszyscy też jesteśmy im poddani. Będziemy tu mówić o odniesieniu do Istoty Najwyższej, czyli do Pana Boga, ale także do całej rzeczywistości przez Niego stworzonej.

Najbardziej obrazowo odniesienie można chyba ukazać na przykładzie dziecka, które zwraca się do matki i ojca, bo to oni liczą się dla niego najbardziej. Osoba dorosła zaś musi spełniać warunki odniesienia poprzez okazywaną dziecku troskę, zapewnienie mu bezpieczeństwa i rozwoju. Bez tego życie rodzinne będzie niepełne i rodzina nie będzie dobrze funkcjonować.

Całe nasze życie zasadza się na odniesieniach – do najbliższych, do osób znaczących i tych towarzyszących nam na co dzień. A wszystko opiera się na miłości bliźniego. Nie ma przykazania miłości bliźniego bez odniesienia.

Dotykamy tu problemu podmiotowości człowieka. Polega ona na traktowaniu go jako osoby mającej swoją godność, w której mieszka Bóg. Tak, trzeba nam o takiej relacji, takim odnoszeniu się do drugiego rozmyślać, trzeba o tym mówić. Jesteśmy bowiem często świadkami złych relacji jednych do drugich – świadczy o tym jakże modny dzisiaj termin wykluczenia. Jeżeli posiadający władzę odnosi się do swoich podwładnych w sposób niewłaściwy, to znaczy że nie ma dla nich szacunku, że ich wyklucza. Ojciec Święty Franciszek bardzo mocno akcentuje problem wykluczenia rzeszy biednych, podlegającej złym odniesieniom ze strony pewnej kategorii ludzi. Niestety, widzimy, że ci, którzy są w jakiś sposób silniejsi, łatwo spychają na margines słabszych czy biedniejszych.

Słowa: „Jak się odnosisz do...?” wskazują zatem na pewną filozofię życia, na działania osoby ludzkiej, która musi funkcjonować w pewnej wolności, ale także musi respektować wolność drugiego człowieka oraz wyrażać troskę o niego.

Odniesienie ma ponadto wymiar bardzo medialny. Media często mówią nam o odniesieniach, pomagają zauważać różne nieprawidłowości. Obserwowaliśmy np., jak komornik w sposób bezwzględny i niesprawiedliwy zabierał traktor rolnikowi – było to nieprzyjazne, nieludzkie odniesienie urzędnika do człowieka. Niedawno pewien chory niepełnosprawny ksiądz bolał nad tym, że kiedy leżał w szpitalu, nikt z personelu nie zainteresował się nim, był dla tych ludzi po prostu nieważny. Często także urzędnicy arogancko, a nawet z pogardą traktują interesantów, a przejmujący władzę niegrzecznie odnoszą się do dotychczasowych włodarzy, np. wkraczają do obiektów, z których ktoś dotąd korzystał, i zachowują się brutalnie. Taki sposób bycia można nazwać komorniczym, a nawet złodziejskim. Również metody eksmisji ludzi z mieszkań pozostawiają wiele do życzenia i jest to także kwestia odniesienia, wyrażająca się w kulturze zachowania. Kultura obowiązuje zarówno świeckich, jak i duchownych, którzy powinni być wzorem prawidłowego odnoszenia się do innych ludzi, podobnie jak nauczyciele w stosunku do uczniów. Sposób odnoszenia się do siebie nawzajem jest znakiem naszego człowieczeństwa, świadczy o szacunku dla godności osoby ludzkiej. Taki jest chrześcijański sposób widzenia drugiego człowieka. Tego uczy Kościół, mówiąc, że człowiek ma prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Neopogańskie spojrzenie na człowieka wskazuje natomiast na filozofię i kulturę śmierci – przyzwolenie na zabijanie, co jest widoczne w zachowaniach ateistów i wyznawców niektórych religii.

Postawmy więc pytanie: „Jak się odnosisz do...?” na płaszczyźnie wiary. Jak się odnosisz do Boga? Jak zwracasz się do Niego? Czy twoja modlitwa ma charakter osobowy? Czy dostrzegasz w Bogu miłującego i otwartego Ojca? Na pewno wielki wpływ na nasze odniesienie do Boga Ojca ma Jezus Chrystus, który przybliża nam Go i dlatego łatwiej jest nam właściwie się do Niego zwracać. Odniesienie do Boga ułatwia nam również Najświętsza Maryja Panna, Matka Jezusa, a także przykład świętych.

Odniesienia ludzkie wymagają umiłowania prawdy. Są ludzie, tzw. spryciarze, którzy publicznie ujawniają inne odniesienia niż te, którymi kierują się w rzeczywistości, są zakłamani wewnętrznie – i takich to trzeba się bać. A są oni, niestety, obecni we wszystkich kręgach społecznych.

Odpowiedź na pytanie o odniesienie wymaga odwagi. Nie każdego stać na postawienie takiego pytania w różnych sytuacjach i okolicznościach. Człowiek dobrze uformowany wewnętrznie zawsze będzie miał prawidłowe odniesienie, tj. odniesienie do Boga i do bliźniego „jak do siebie samego”. Taki człowiek będzie też umiał stawiać innym pytania trudne, a nawet kłopotliwe. Takie pytania stawiał w Polsce podczas stanu wojennego Jan Paweł II, stawiał je także rządzącym i narodom w wielu krajach świata, zatroskany o ludzi biednych, słabych, bezbronnych. Podobnie czyni papież Franciszek, mówiący o obecnej niesprawiedliwej globalizacji, w której zawarty jest element wykluczenia. Te pytania na pewno są dla wielu niewygodne, a nawet budzą sprzeciw. Jednakże jest to głos w sprawie maluczkich, którym przez ręce drugiego człowieka Chrystus chce pomóc, by mogli żyć i cieszyć się należną wszystkim godnością.