Zapowiedź Słowaków wstrzymania importu produktów o jakości gorszej niż ich odpowiedniki sprzedawane w innych państwach nie ma większych szans na realizację. Wystąpienie Roberta Fico, słowackiego premiera, jak żadne inne i jak żadnego innego polityka, zwróciło jednak uwagę na ten problem.

– To wielki skandal, a podobnie dzieje się w sąsiednich państwach. Nie zaakceptujemy tego, by z obywateli Słowacji robiono obywateli drugiej kategorii – powiedział premier Fico i zażądał od Komisji Europejskiej zdecydowanych działań w tej sprawie. Problem nie jest nowy, ale najpewniej dzięki Słowakom stał się głośny wśród unijnych biurokratów.

Nasi zniknęli

Polacy coraz słabiej znają Słowację, bo – inaczej niż kiedyś – zaglądają tam rzadko. Inaczej niż kiedyś, czyli przed wprowadzeniem euro. Słowacka korona dla Polaków była tania, dlatego wakacje, a choćby przedłużone weekendy za południową granicą, nie kosztowały nas dużo. Do 2009 r., który zmienił wszystko: samochody z polską rejestracją, które – szczególnie na północy Słowacji – były wszędzie, zniknęły.

Słowacki przemysł turystyczny odczuwa brak przybyszów z Polski. Odczuwają go także właściciele „potravin” – sklepów spożywczych, których głównymi klientami – szczególnie na wspomnianej północy – byli nasi rodacy. Wystarczy przejechać się po miejscowościach w okolicach Ździaru, Suchej Hory czy Zuberca, żeby zobaczyć, jak ważni byliśmy dla Słowaków. Puste lokale po „potravinach” straszą...

Euro było głównym powodem drastycznego spadku sprzedaży detalicznej, która do dziś utrzymuje się na dość niskim poziomie. Procter & Gamble musiał obniżyć ceny swoich produktów na Słowacji aż o jedną czwartą, by zahamować spadek sprzedaży. Dziś to Słowacy jeżdżą na zakupy do Polski, Czech, na Węgry. A Polakom, Czechom i Węgrom pokazało to, z czym może się kojarzyć wprowadzenie euro.

Złe wspomnienia

Przyjęcie euro przez Słowację nastąpiło w najgorszym możliwym momencie (jeśli w ogóle mógł być lepszy). Rok 2008 Słowacy zamknęli jeszcze ze wzrostem PKB na poziomie prawie 6 proc., tymczasem następny rok zakończył się ujemnym 5-procentowym wzrostem (jeśli może być ujemny wzrost, jak chcą ekonomiści) gospodarczym. Weszli do strefy euro tuż przed kryzysem i byli pierwszymi ofiarami jego skutków. Skutków uniwersalnych, ale też wynikających z tzw. niedostosowania walutowego – szoku asymetrycznego. Przyjęty kurs przeliczenia z korony na euro sprawił, że siła nabywcza gospodarstw domowych spadła do krytycznego poziomu. Wprowadzenie euro oznaczało wzrost cen produktów i usług – handlowcy masowo zaokrąglali ceny w górę. I choć Słowacy do euro już się przyzwyczaili, źle wspominają pierwsze lata po zmianie waluty.

Także dlatego, że odpłynęli goście, turyści itp. spoza strefy euro, nawet ich pobratymcy z Czech, dla których Słowacja stała się krajem zbyt drogim. Także w tych krajach, z tego samego powodu – braku konkurencyjności – z półek zniknęły słowackie towary. Aż o kilka procent wzrosło bezrobocie. Będąc w strefie euro, Słowacy musieli wyłożyć środki na ratowanie pogrążonych w recesji krajów południa Europy. Próba obejścia tego obowiązku zakończyła się upadkiem jednego z rządów.

Plusy, minusy

Wprowadzenie euro miało też pozytywne skutki – Słowacja stała się bardziej popularna wśród inwestorów. Znacznie wzrósł (m.in. z tego powodu) napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, bardzo zwiększyła się liczba nowo utworzonych miejsc pracy. Firmy, które otwierają tam swoje fabryki – oceniają eksperci – nie są obciążone, jak np. w Czechach, ryzykiem kursowym, koszty kredytów inwestycyjnych są niskie. Za kredyt przedsiębiorca na Słowacji zapłaci o połowę mniej marż i prowizji niż w Polsce. Nie ma wahań kursowych, zmniejszyły się wydatki na obsługę zadłużenia zagranicznego.

Mniej znanym skutkiem wprowadzenia euro było znaczne zwiększenie intensywności zachodniej ekspansji na słowacki rynek. Skutkiem ubocznym natomiast jest – coraz bardziej dostrzegane – wspomniane na wstępie zjawisko eksportowania przez zachodnich producentów produktów dużo gorszych jakościowo niż te przeznaczone na rodzime podwórko. Różne produkty – nie tylko spożywcze, ale tu różnice są szczególnie dostrzegalne – na Słowacji sprzedawane są w gorszej jakości niż ich odpowiedniki w takich samych opakowaniach np. w Niemczech. Skąd my to znamy? – chciałoby się powiedzieć – choć akurat na Słowacji widać to chyba wyraźniej.