Reklama

Niedziela Rzeszowska

Czar starych kapliczek...

Kapliczki i przydrożne świątki są dziedzictwem naszej historii. Stawiali je już nasi przodkowie. Są niemym, ale jakże wymownym świadectwem przeszłości, którą także dzięki nim możemy poznawać i uczyć się. Z każdą taką kapliczką wiążą się ciekawe legendy i opowiadania. Najczęściej w miejscach, w których stawiano krzyż lub kaplicę, działo się coś bardzo ważnego i niezwykłego dla ówczesnych ludzi. A w maju ludzie gromadzili się przy nich, śpiewając pieśni na cześć Matki Bożej

Niedziela rzeszowska 21/2018, str. IV

[ TEMATY ]

kapliczka

Arkadiusz Bednarczyk

Z lewej: kapliczka w Głogowie Małopolskim Z prawej: jedna z najstarszych kapliczek w Rzeszowie na cmentarzu w Staromieściu

Z lewej: kapliczka w Głogowie Małopolskim Z prawej: jedna z najstarszych
kapliczek w Rzeszowie na cmentarzu w Staromieściu

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Prawdopodobnie słowo „kapliczka” wywodzi się od łacińskiego wyrazu cappa – płaszcz. Jak wiemy, płaszcz św. Marcina, biskupa z Tours, przywdziewali podczas koronacji monarchowie francuscy, których miał chronić. Płaszcz ten był przechowywany wewnątrz specjalnego, niewielkiego kultowego budynku o charakterystycznych kształtach. Budowlę tę zwano kaplicą, a opiekunów płaszcza – kapelanami. Przydrożne kapliczki stawiano już ponoć w czwartym stuleciu...

Cudowne ocalenie

Przy drodze w kierunku na Sokołów Młp., tuż przed kompleksem leśnym w miejscowości Czarna koło Łańcuta, usytuowano na wysepce małego stawu kapliczkę o niezwykłej historii. W miejscu tym, gdzie dzisiaj stoi kapliczka, miała znajdować się kiedyś karczma, a o wodzie nikt nawet nie słyszał. W tej wiejskiej karczmie odbywały się huczne zabawy i weseliska. Ludzie tańczyli i pili gorzałkę dniami i nocami. Wiejskie dziewuchy piszczały podszczypywane przez rozochoconych kawalerów. Zapominano tutaj o problemach dnia codziennego. Pewnego razu przed karczmą przechodził miejscowy pleban z komunikantem, spiesząc do chorego. Jedynym członkiem orkiestry, który wyszedł przed próg karczmy pokłonić się Najświętszemu Sakramentowi, był cymbalista z orkiestry. Inne wersje mówią, że osobą tą był pan młody... Wówczas gwałtowna fala zalała to miejsce, oszczędzając tylko osobę oddającą hołd Najświętszej Komunii. Cała karczma wraz z rozhulanymi gośćmi znalazła się pod wodą. Nikt poza tą jedną osobą nie ocalał. Ta niezwykła kapliczka powstała prawdopodobnie przed 1848 r. (niektóre źródła wspominają o 1875 r. – jako dacie wystawienia kapliczki). Jej fundatorem mógł być jakiś znaczny gospodarz, może sołtys wioski. Kapliczka stoi na planie kwadratu na środku wysepki. Kryje ją czterospadowy dach, na zewnątrz jest bielona. Kiedyś wewnątrz stała figura św. Jana Nepomucena. Lecz w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku świętokradzka ręka złodzieja sięgnęła po ten zabytek kultury ludowej. Obecnie umieszczono tu obraz i figurę Matki Bożej.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Tu spłonęła czarownica

W siedemnastowiecznej Polsce głośne były procesy o tzw. czary, które rozstrzygały sądy grodzkie i miejskie, pełne ciemnych i fanatycznych ławników. Bogu ducha winne kobiety podejrzane najczęściej o praktyki znachorskie łapano, golono im głowy (wierzono, iż we włosach zatrzymują się siły nieczyste), topiono w wodzie, obserwując, czy woda przyjmie niewinną, czy też wyrzuci na powierzchnię parającą się czarami (o co przy ówczesnych strojach kobiecych nie było trudno). Wówczas też odbył się w Leżajsku sąd wójtowski nad niejaką Mielczarkową, którą oskarżono o rzucanie na ludzi uroków, a także wiele innych równie absurdalnych wyroków. Za nieszczęsną kobietą próbowali wstawić się nawet leżajscy bożogrobcy i ojcowie bernardyni, interweniował nawet sam starosta leżajski Łukasz Opaliński, który zakazał wykonania wyroku, ale ponoć jego polecenie nie dotarło na czas. Dzisiaj miejsce, na którym miano spalić nieszczęsną Mielczarkową, upamiętnia kapliczka (przy ul. Mickiewicza).

O skutkach nadużywania okowity...

Przy ul. Wioślarskiej, w pobliżu Wisłoka, znajduje się stary kamienny krzyż. Od wielu lat przejeżdżałem tędy i intrygowało mnie, dlaczego w tym miejscu postawił ktoś kamienny krzyż. Co takiego musiało się wydarzyć, że postanowiono upamiętnić to miejsce kapliczką? Swego czasu zaprzyjaźniona osoba z tych okolic opowiedziała mi, iż podobno doszło w tym miejscu do nieszczęścia i jeden z gospodarzy utopił się. Po latach dowiedziałem się, że istotnie doszło tu do nieszczęśliwego wypadku: po suto zakrapianym spotkaniu u znajomego na Pobitnie wracał tędy jakiś chłop z pobliskiej Przybyszówki. Było już ciemno, więc pomylił drogę i wpadł do rzeki. Konie utonęły, on ocalał. O wydarzeniu tym pisze również Franciszek Szypuła, który zebrał podania dotyczące kapliczek w broszurze „Staromiejskie kapliczki, krzyże i figury.” Z tym, iż podaje rok wystawienia kapliczki jako 1863, zaś ja w ewidencji zabytków nieruchomych Urzędu Miasta Rzeszowa znalazłem rok 1868. W każdym razie – możemy spokojnie przyjąć, iż kapliczkę tę postawiono w latach sześćdziesiątych XIX stulecia.

Jedna z najstarszych na Podkarpaciu

U wylotu zaś staromiejskiego cmentarza znajduje się prawdziwa perełka architektury. Jest to murowana kapliczka pochodząca z osiemnastego, a może nawet końca siedemnastego wieku. Ktoś, kto postawił tę kapliczkę, chciał zapewne zaznaczyć, iż miejsce to przeznaczono pod cmentarz. Dzisiaj nie zachowało się jej wyposażenie, to, które znajdziemy, jest nowe (krucyfiks, Matka Boża itp.), ale struktura ma ponad dwieście lat z okładem (z tego okresu na całym Podkarpaciu zachowało się naprawdę niewiele kapliczek). Należy jeszcze wspomnieć, iż nowsze kapliczki znajdują się przy kościele, przychodni, przy Staromiejskiej, tzw. czarny krzyż itp.

2018-05-23 10:54

Ocena: +2 -1

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kapliczka św. Andrzeja Boboli w Karwowie

Niedziela szczecińsko-kamieńska 43/2015, str. 6-7

[ TEMATY ]

kapliczka

Archiwum prywatne

Wspólna fotografia z bp. Henrykiem Wejmanem

Wspólna fotografia z bp. Henrykiem Wejmanem

Karwowo to mała wieś (licząca ok. 100 mieszkańców) położona w województwie zachodniopomorskim (powiat policki, gmina Kołbaskowo), w odległości 10 km na południowy zachód od centrum Szczecina. Należy do parafii pw. Nawiedzenia NMP w Przecławiu i dekanatu Szczecin-Pomorzany

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1191 r., kiedy to wymieniona została w Pommersches Urkundenbuch pomiędzy wioskami, z których dziesięcinę miał pobierać szczeciński kościół św. Jakuba. Kościół w Karwowie powstał w drugiej połowie XIII wieku (ok. 1250 r.), na co wskazuje forma pierwotnych okien w ścianie wschodniej, które były zakończone półokrągło i miały kształt wysmukły. Była to budowla salowa, założona na planie prostokąta o wymiarach 12,7 x 6,5 m, bez chóru i wieży. Kościół murowany z granitowych kwadr, lekko tylko przyciosanych od strony lica, ułożonych w miarę regularne warstwy, łączone zaprawą wapienną z dodatkiem okrzesków. Jedynie portale i narożniki wykonano z dokładnie obrobionych kwadr i klińców granitowych. Ostrołukowy, uskokowy portal zachodni został usunięty i zastąpiony portalem o prostych ościeżach w obramieniu ceglanym, zachowały się jedynie dwa dolne ciosy. Portal południowy zapewne jednouskokowy o delikatnym łuku ostrym jest obecnie widoczny od połowy swojej wysokości. Elewacja wschodnia łącznie ze szczytem została rozebrana i zastąpiona późniejszą ceglaną. Wykonano w niej dwa symetrycznie rozłożone ostrołukowe okna o ościeżach rozglifionych obustronnie. Szczyt wschodni, schodkowy, posiadał symetrycznie rozłożone pinakle i ostrołukowe blendy, zapewne w układzie piramidalnym. Szczyt zachodni natomiast nie zachował się. Kościół posiadał płaski strop drewniany i nakryty był dwuspadowym dachem ceramicznym.

CZYTAJ DALEJ

Przerażające dane: 1937 osób między 15. a 17. rokiem życia skorzystało w ub.r. z tabletki "dzień po"

2024-03-27 09:25

[ TEMATY ]

Pigułka „dzień po”

Adobe Stock

Minister zdrowia Izabela Leszczyna poinformowała, że w ubiegłym roku 15-latki stanowiły 2 proc. osób korzystających z tabletki "dzień po". Dodała, że w tym czasie 1937 osób między 15. a 17. rokiem życia skorzystało z tabletki "dzień po".

W połowie marca Andrzej Duda zapowiedział, że nie podpisze ustawy, "która wprowadza niezdrowe, chore i niebezpieczne dla dzieci zasady". Jego zdaniem tabletka "dzień po" dostępna bez recepty dla osób niepełnoletnich jest "daleko idącą przesadą". Według prezydenta tabletka nadal powinna być wydawana na receptę, a w przypadku dziewczynek jej zażycie powinno być "decyzją rodzica".

CZYTAJ DALEJ

Abp Jędraszewski: niektórzy rządzący usiłują zafundować narodowi holokaust nienarodzonych

2024-03-29 10:20

[ TEMATY ]

abp Marek Jędraszewski

kalwaria

Kalwaria Zebrzydowska

Archidiecezja Krakowska

Abp Marek Jędraszewski, zwracając się w Wielki Piątek do pielgrzymów w Kalwarii Zebrzydowskiej, apelował o ochronę życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Mówił, że niektórzy rządzący w imię wolności kobiet usiłują "zafundować narodowi kolejny holokaust nienarodzonych".

Metropolita krakowski, mówiąc do dziesiątków tysięcy wiernych, wskazywał, że nowożytna Europa nie chce mieć niż wspólnego z Chrystusem i Ewangelią, nie chce słyszeć o Bogu, który przejmuje się losem człowieka. W imię czystego rozumu potępia wiarę, ogłaszając ją jako zabobon.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję