Malarstwo świąteczne, zwłaszcza to ukazujące bogaty obyczaj
świąteczny, rozwinęło się po koniec XIX w. Bezpośrednim tego zjawiska
powodem było zapotrzebowanie na taką tematykę ze strony ówczesnych
wydawców kart świątecznych, a także starania artystów o umieszczenie
ich prac na pocztówkach.
Na dawnych kartach świątecznych zobaczyć można całe bogactwo
i urodę naszych kulturowych tradycji. Ilustracje te stanowią cenne
świadectwo dawnego obyczaju i ceremonii. Prezentowana na pocztówkach
symbolika stanowiła czynnik podtrzymujący optymizm narodowy, który
w trudnych dla Polski latach cementował więzi społeczne i scalał
społeczeństwo, przyczyniając się w dużym stopniu do poczucia narodowej
przynależności.
Kolorowy kartonik z napisem "Wesołych Świąt " okazał
się bezkonkurencyjnym przekaźnikiem ludzkich myśli i słów na odległość,
które dzięki rozwojowi komunikacji w obrębie jednego państwa docierały
do adresata w dniu nadania. Wydawcy pocztówek zbijali fortuny i zlecali
artystom opracowywanie coraz to nowych wzorów kart. Mnogość zwyczajów
ludowych związanych z Wielkanocą, a także liturgia tego okresu, dawały
malarzom szerokie pole do popisów artystycznych.
Oglądamy więc na pocztówce wielkanocnej najważniejsze
elementy Wielkiego Postu poczynając od Środy Popielcowej. Radośniejszym
dniem Wielkiego Postu jest dzień 25 marca obchodzony jako uroczystość
Zwiastowania Pańskiego. Szósta niedziela Wielkiego Postu nosi nazwę
Niedzieli Palmowej. Palmowe gałązki zerwane w jerozolimskim ogrodzie,
na polskich pocztówkach zastąpiła wierzbina z białymi "kotkami".
Chrystusa spotykamy modlącego się w Ogrodzie Oliwnym i z uczniami
w Wieczerniku, ukrzyżowanego na Golgocie i leżącego w Grobie, w końcu
Zmartwychwstałego.
W Wielką Sobotę gotowano, wypiekano i barwiono jajka,
a w południe święcono te pokarmy. Ucztowanie przy pięknie i bogato
zastawionych stołach rozpoczynało się od życzeń i dzielenia się poświęconym
jajkiem. Jajku przypisywano nadzwyczajną moc. Malowano je tak, aby
zakopane przy progu chaty odstraszały zło.
Wielkanocne kartki galicyjskie przemawiały do wyobraźni
Polaków przez symbole narodowe najbliższe polskiemu sercu: wizerunek
Orła Białego i Pogoni. W okresie I wojny światowej Wielkanoc polskiego
żołnierza przedstawiana jest nadzwyczaj poważnie. Pole bitwy utożsamiane
jest z Golgotą, jajkiem żołnierze dzielą się w okopach, umierający
żołnierz spotyka się ze zmartwychwstałym Chrystusem.
Święto Zmartwychwstania kończy "śmigus" - zwyczaj polewania
się wodą - wyjątkowo realistycznie pokazywany na pocztówkach.
Pocztówki, na których przedstawione zostały te i inne
obrzędy wielkanocne, można oglądać na wystawie zorganizowanej przez
Krośnieński Dom Kultury w kościele pw. Świętych Piotra i Jana z Dukli
w Krośnie, w kwietniu br. Zaprezentowano 150 pocztówek z lat 1900-1939 (
ze zbiorów autora), w tym m.in. krośnieńskiego malarza - nauczyciela
tutejszego gimnazjum - J. Holzmullera (1876-1932).
Pomóż w rozwoju naszego portalu