Włodzimierz Rędzioch:
- Od kiedy Ksiądz Arcybiskup śledził z bliska rozwój relacji ekumenicznych między Kościołem katolickim a Patriarchatem Moskiewskim?b

Abp Tadeusz Kondrusiewicz:

- Śledziłem je najpierw w seminarium, później już jako ksiądz w Wilnie w latach 80-tych - miałem dobre relacje z ówczesnym prawosławnym arcybiskupem Wileńskim i całej Lotwy Wiktorynem. Następnie od 1989 r., kiedy pracowałem w Grodnie, przyjaźniłem się z prawosławnym Metropolitą Filaretem, który był i nadal pozostaje bardzo otwarty na Kościół Katolicki. Trzeba podkreślić, że za czasów sowieckich relacje z klerem prawosłanwym było dobre. Natomiast od 1991 r. zacząłem pracę w Moskwie, najpierw jako administrator apostolski, a później jako Arcybiskup Metropolita. Tutaj relacje były trudniejsze, czasami nawet bardzo trudne, bo oskarżano nas o prozelityzm, czego właściwie nigdy nie było, bo nie można uważać za prozeletyzm, kiedy ktoś sam dobrwolnie przechodzi na katolicyzm. Mimo to w Moskwie prowadziłem dialog z prawosłanymi. Nawet wspólnie obecnym Patriarchą Cyrylem, wówczas Metropolitą, i pastorem baptystów Konowalczykiem byliśmy współprzewodniczącymi chrześcijańskiego międzykonfesyjnego konsultatywnego komitetu i zorganizowaliśmy wiele konferencji ekumenicznych. A od 2007 r. jestem w Mińsku jako Arcybiskup Mińsko-Mohylewski. Relacje ekumeniczne na Białorusu tradycyjnie są dobre i staramy się je rozwijać.

- Jan Paweł II publikując Encyklikę “Ut unum sint” uczynił gest wielkiego otwarcia w stronę braci prawosławnych, prosząc, aby pomóc mu znaleźć taką formę sprawowania prymatu, co do której wszyscy mogliby się zgodzić. Jaką rolę odegrał ten papieski dokument w relacjach ekumenicznych.

- Encyklika “Ut unum sint” oznaczała bardzo ważne otwarcie ekumeniczne Jana Pawła II, stanowiła bardzo ważny impuls do rozwoju tego tak ważnego dzieła. Chociaż prawdę mówiąc, gdy byłem wtedy w Moskwie dokument nie wywołał wielkiej reakcji w społeczeństwie rosyjskim. Sprawa prymatu jest ciągle analizowana przez Teologiczną Komisję katolicko-prawosławną. Jednym z problemów jest fakt, że oficjalnie istnieje 15 Kościołów Prawosławnych i oni nie zawsze są tego samego zadania. Słyszałem nieoficjalnie, że najprawdopodobniej jesienią ma się ukazać jakiś wspólny dokument na ten temat.

- W 1997 r. w Grazu w Austrii, jak i później, przygotowywano spotkania Papieża z patriarchą Aleksym II, które nigdy nie doszły do skutku. Dlaczego, pomimo szczerego pragnienia Jana Pawła II, nie udało mu się spotkać z Patriarchą?

- Nie dochodziło do spotkań, bo były problemy, których wówczas nie udawało się przezwyciężyć. Najważniejszymi ze strony prawosławnych były pretensje do odradzającego się Kościoła greckokatolickiego na Ukraine, zorganizowanie normalnych struktur Kościoła katolickiego w Rosji i oskarżenie o prozelityzm. Niektóre z tych problemów z czasem zeszły na drugi plan lub straciły swoją aktualność, inne pozostały, ale w świecie pojawiły się nowe, wielkie wyzwania dla obu Kościołów. Wszystko to zadecydowało, ze Papież Franciszek i Patriarcha Cyryl postanowili zająć sprawami, których odkładać nie można; chociaż we wspólnej deklaracji z Hawany wspomina się również o “napięciach między grekokatolikami a prawosławnymi”, ale dodaje się zaraz, że “prawosławni i grekokatolicy potrzebują pojednania oraz znalezienia wzajemnie akceptowanch form współżycia”.

- W czasie konferencji prasowej w samolocie w drodze powrotnej z Turcji 30 listopada 2014 r. Franciszek powiedział, że sygnalizował Cyrylowi wolę spotkania, gdzie i kiedy Patriarcha będzie chciał (o czym świadczą jego spontaniczne słowa: “Przyjadę, gdzie chcesz. Jak zadzwonisz - przyjadę”). Dlaczego wybrano właśnie Kubę?

- Ani Moskwa, ani Rzym nie wchodziły w rachubę - Europa jest naznaczona podziałami chrześcijaństwa i dlatego trudno byłoby mówić o możności spotkania na Starym Kontynencie. Natomiast Kuba, “Nowy Świat”, to teren “neutralny”. Tym bardziej, że podróż Patriarchy do Ameryki Łacińskiej była planowana od dawna i zbiegła się z podróżą Papieża do Meksyku, wykorzystano więc pierwszą nadarzającą się okazję. Poza tym Kuba jest dobrze postrzegana przez obie strony - to kraj katolicki ale równocześnie kraj, który przez kilkadziesiąt lat był pod wpływem Związku Radzieckiego, a teraz Rosji.

- Z jakimi uczuciami oglądał Ksiądz Arcybiskup spotkanie Franciszka i Cyryla, pierwsze od czasów wielkiego rozłamu chrześcijaństwa w 1054 schizmy spotkanie Papieża i Patriarchy Moskwy i całej Rusi?

- Uścisk między Franciszkiem i Cyrylem - to było bardzo przejmujące i wzruszające, bo przez całe życie czekałem na ten moment. Modliłem się zawsze, by doszło do takiego spotkania - nie udało się Janowi Pawłowi II, ani Benedyktowi XVI, zrealizowało się za Franciszka, Papieża z Ameryki Łacińskiej. Zdawałem sobie sprawę, że jest to przełomowa chwila w życiu naszych Kościołów, że została otwarta nowa strona historii. Ja znam dobrze Cyryla, który mówił, że chce spotkania z Papieżem, ale nie dla wspólnego zdjęcia, lecz po to, by przyniosło owoce - było to również pragnienie Franciszka. Spotkali się, bo uznali, że Kościóły i świat oczekują tego spotkania. Tylko wspólnymi siłami możemy przeciwstawić się sekularyzacji, odchodzeniu ludzi od wiary, prześladowaniu chrześcijan na Bliskim Wschodzie, w Afryce, ale również w Europie, gdzie przyjmowane prawa godzące w wolność religijną oraz rodzinę i życie. Papież i Patriarcha rozumieją, że potrzebny jest wspólny głos Kościołów, wspólne świadectwo i wspólna obrona wartości chrześcijańskich.

- Co jest najważniejsze tej Deklaracji?

- Według mnie najważniejsze jest to, że Deklaracja odzwierciedla pragnienie spełnienia woli Chrystusa “aby byli jedno”, bo tylko wtedy “świat uwierzy”. Podział chrześcijan to rana na Mistycznym Ciele Chrystusa, która wciąż krwawi i którą trzeba leczyć. To wielka tragedia, dlatego należy dążyć do jedności. Druga sprawa to wspólne pragnienie obrony wartości chrześcijańskich, obrona rodziny i życia. Bardzo ważny jest też apel do wspólnoty międzynarodowej o zapobieżenie exodusu chrześcijan z Bliskiego Wschodu.

- Wielu obserwatorów zwraca uwagę na korzenie maryjne dialogu ekumenicznego z Kościołami prawosławnymi. Chciałem przypomnieć, że w 2004 r. Jana Paweł II przekazał Kościołowi Prawosławnemu w Moskwie ikonę Matki Bożej Kazańskiej. Co mógłby Ksiądz Arcybiskup na ten temat?

- To prawda, że kult maryjny jest bardzo silny w Kościele prawosławnym i jest to coś, co nas łączy. Ja byłem obecny, gdy w 2004 r. kard. W. Kasper, w imieniu Papieża, przekazał Patriarsze Aleksemu II ikonę Matki Bożej Kazańskiej, wcześniej, za czasów prześladowań wiary wywiezioną z Rosji za Zachód. A teraz Cyryl podarował Franciszkowi dużych rozmiarów kopie tej samej ikony. Dla mnie to coś symbolicznego. Wiemy, że ta wywieziona z Rosji ikona przez 10 lat znajdowała się w gabinecie Jana Pawła II. On sam mówił, że ona patrzyła, jak on pracuje, również wtedy, gdy zajmował się sprawami ekumenicznymi. A teraz nowy Patriarcha przekazuje nowemu Papieżowi kopię tejże ikony. Widzę w tym jakby szczęśliwe dokończenie dzieła Jana Pawła II, który marzył o spotkaniu z Patriarchą moskiewskim.