Reklama

Miejsce narodzin dla nieba

Sakrament chrztu św. udziela nam nowego życia przez włączenie w życie Trójcy Świętej i uczestnictwo w naturze Bożej. To przymierze z Bogiem potrzebuje godnej oprawy i właściwego miejsca. Obrzęd obmycia wodą w imię Trójcy Świętej przybierał w dziejach Kościoła różne formy (zanurzenie całego ciała, zanurzenie częściowe z polaniem, polanie). Również miejsca udzielania chrztu były różne.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Pierwotnie chrzczono przez zanurzenie w otwartych zbiornikach wodnych (przy źródle, w rzece, stawie, jeziorze). Później wykorzystywano w tym celu specjalne zbiorniki w starożytnych budynkach termalnych albo urządzano miejsce chrztu w katakumbach lub domach modlitwy. Po edykcie mediolańskim (313 r.), gdy Kościół uzyskał moc prawną, chrztu udzielano w baptysteriach. Początkowo było to pomieszczenie, kaplica lub miejsce wydzielone w budynku kościelnym. W okresie powstania pierwszych bazylik konstantyńskich przeniesiono je na zewnątrz świątyni - jako budynek wolno stojący (we wschodnim Kościele pozostało jednak w jej wnętrzu). Baptysterium zazwyczaj umieszczano po stronie północnej kościoła. Czynnikiem kształtującym jego bryłę przestrzenną było położenie i wielkość basenu chrzcielnego (o głębokości ok. 0,5 m); na ogół umieszczano go pośrodku i wmurowywano w posadzkę (schodziło się po schodach wyrobionych w ścianach), bywał także instalowany na posadzce. Baseny budowano w kształcie prostokąta, krzyża, ośmioboku, sześcioboku, kwadratu. Cała budowla posiadała formę koła lub wieloboku. Czasami w baptysteriach wyodrębniano dodatkowe pomieszczenia, jak np. przebieralnię (w szaty chrzcielne) czy prezbiterium (stawiano tam tron biskupa).
W omawianym czasie (począwszy od V w.) udzielano również chrztu dzieciom, jednak w chrzcielnicy i przez zanurzenie. Natomiast od IX w., skracając stopniowo okres od narodzin do momentu ochrzczenia, kolejno z 20 do 15, 8, 3 dni (w XIX w. często chrzczono w dniu urodzenia), zaczęto wypierać zwyczaj udzielania chrztu w Wielkanoc, co spowodowało tworzenie większej liczby chrzcielnic. Dzieci chrzczono zwykle przez całkowite zanurzenie (np. w Polsce jeszcze w XVI w. - stąd dzieci zwano nieraz nurkami); w przypadku dorosłych zaś obok formy chrztu przez zanurzenie całkowite (tak np. chrzczono Pomorzan - 1124/1125 i 1128 r., Litwinów - 1387 r. i Żmudzinów - 1413 r.); stosowano także formułę przez 3-krotne polanie głowy (zwłaszcza gdy udzielano chrztu w kościołach, np. chrzest Władysława Jagiełły w 1386 r. w katedrze krakowskiej) lub łączono zanurzenie częściowe (do kolan lub bioder) z polaniem głowy (scena na Drzwiach Gnieźnieńskich).
Chrzcielnice znajdujące się początkowo tylko w kościołach biskupich (katedrach) zaczęto w miarę rozwoju sieci parafialnej umieszczać w kościołach parafialnych. Umieszczano je na ogół w oddzielnej kaplicy, którą wznoszono po północnej stronie kościoła (północ - symbolicznie rozumiana jako siedlisko zła), w pobliżu głównego wejścia, zlokalizowanego po stronie zachodniej (zachód - symbol nieznajomości Boga). W przypadku braku kaplicy wydzielano na chrzcielnicę miejsce w kościele po stronie północno-zachodniej lub umieszczano ją w lewej nawie, a w kościołach jednonawowych przy bramie wejściowej. Natomiast nigdy nie lokalizowano jej w prezbiterium ani w zakrystii z uwagi na przeznaczenie tych miejsc wyłącznie dla duchowieństwa i służby ołtarza. Stawiano ją zazwyczaj albo poniżej poziomu posadzki, by zejście do niej (zwykle po 3 stopniach), albo na podwyższeniu (jedno- bądź kilkustopniowym). Z powodu czci dla wody chrzcielnej synody prowincjonalne i diecezjalne (od poł. XIII w.) nakazywały nakrywanie chrzcielnicy wiekiem, a w celu uniknięcia kradzieży lub profanacji (wody chrzcielnej używano np. do czarów) zamykano chrzcielnicę na klucz. Rytuał rzymski z 1614 r. zawiera ponadto nakaz stawiania wokół chrzcielnicy balustrady okrągłej lub 8-bocznej (pod wpływem protestantów zaczęto umieszczać chrzcielnicę naprzeciwko ambony). Wystrój chrzcielnicy stanowiły najczęściej przedstawienia postaci i wydarzeń zaczerpniętych z historii zbawienia.
Na skutek upowszechnienia się w zachodnim Kościele formy chrztu przez polanie, udzielanego przy chrzcielnicy lub w innym miejscu (np. prezbiterium, zakrystia), chrzcielnice zaczęły pełnić rolę wyłącznie zbiornika na wodę chrzcielną. I tak to jest do dzisiaj.
Pomorze Zachodnie przyjęło wiarę chrześcijańską w pierwszej połowie XII w. Święty Otton z Bambergu podczas dwóch wypraw misyjnych (1124/1125, 1128 r.) założył 14 kościołów w 12 miejscowościach: w Pyrzycach, Kamieniu, Szczecinie (dwa), Gardźcu (Garcz), Lubinie, Wolinie (dwa), Kłodzieniu, Kołobrzegu, Białogardzie, Uznamiu, Wołogoszczy i Choćkowie. W czasie tylko pierwszej wyprawy ochrzcił ponad 22 tys. Pomorzan, co stanowiło 1/5 liczby ówczesnej ludności. Wydarzenia te dokładnie opisują trzej biografowie Ottona, jednak najpełniejszy ich opis podaje Herbord (XII w.), opowiadając o chrzcie ludności w Pyrzycach. „Tymczasem zaś (Otto) zbudowawszy trzy baptysteria zarządził w ten sposób, że w jednym będzie on chrzcił samych chłopców, w innym zaś inni kapłani osobno kobiety i osobno mężczyzn [...]. Bardzo wielkie kadzie polecił zakopać w ziemi tak, że brzegi kadzi wystawały z ziemi do wysokości kolan ludzi lub (nieco) mniej; gdy wypełniono je wodą, łatwe było do nich zejście. Ustawiwszy słupki i przeciągnąwszy sznury kazał zawiesić dookoła kadzi zasłony, tak że były otoczone zewsząd jak gdyby wieńcem zasłon; przed kapłanem zaś i pomocnikami, którzy stojąc z jednej strony mieli spełniać czynności sakramentu zawiesił na rozciągniętym sznurze płótno, tak by skromność ze wszech stron była zachowana” (Herbordi, Dialogus de Vita Ottonis Episcopi Babenbergensis, wyd. J. Wikarjak, MPH seria 2 t. 7 cz. 3, Warszawa 1974 r., s. 88-90).
Ze wzmianek pozostałych biografów wynika, że chrzcielnice takie urządzał św. Otton we wszystkich ważniejszych punktach kraju, zapewne więc całe ich wyposażenie było przenośne, aczkolwiek nie mamy żadnych relacji o ich transportowaniu. Otton zadbał również i o to, by w miejscu chrztu powstał kościół. Wiemy, że były one przyozdabiane (w ekipie św. Ottona znalazł się rzeźbiarz imieniem Leonard), np.: w wolińskim kościele św. Wojciecha zostały zawieszone trzy obrazy: Ukrzyżowanego Zbawiciela, Najświętszej Maryi Panny i św. Jana i jeden dzwon, a w kościele św. Wojciecha w Szczecinie dzwony (wymienione są w liczbie mnogiej). To wiemy, ale, niestety, nie jesteśmy w stanie nic powiedzieć, co działo się z ottonowymi „przenośnymi” baptysteriami.
Dzisiaj historycy podają, że z tego czasu pochodzą dwie kamienne chrzcielnice. Jedna usytuowana jest w kościele filialnym w Lubiniu k. Mędzyzdrojów, a druga w wirydarzu przykatedralnym w Kamieniu Pomorskim. W konkatedrze kamieńskiej jest również druga chrzcielnica, jedna z piękniejszych na Pomorzu, usytuowana w północnym ramieniu transeptu (w 1685 r. została otoczona kratą).
Jednak serce i myśli mieszkańców Pomorza kierują się ku Pyrzycom i Cerkwicy. W Pyrzycach pierwsi Pomorzanie przyjęli chrzest z rąk Apostoła Pomorza - Ottona. Z czasem miejsce to zostało zapomniane. Jednak zachowanym od średniowiecza źródełkiem, przy którym w 1124 r. biskup Otton z Bambergu ochrzcił 500 Pyrzyczan, zainteresowano się w 1700 r. Starania o zachowanie źródła podjęły ówczesne władze miejskie w Pyrzycach, uznając je za przedmiot szczególnej wagi. Postanowiono więc uczcić to miejsce przez wybudowanie studzienki-pomnika. Od 1820 r. miasto zaczęło zabiegać u władz nadrzędnych w Szczecinie o poparcie w tej kwestii. Na zlecenie pyrzyczan wykonano projekt w Berlinie wraz z napisem objaśniającym (odlanym w metalu), iż z tego źródła wytryskała cudowna woda, którą w 1124 r. chrzcił biskup Otton z Bambergu. Z obszernej korespondencji władz miejskich w Pyrzycach i Stargardzie Szczecińskim z władzami prowincji wynika, iż patronował temu sam król pruski. Budowę ukończono w latach 1825-1826. Obecnie teren ten jest własnością Kościoła katolickiego, a sama studzienka jest już po rekonstrukcji. Ku wielkiej radości coraz więcej mieszkańców przybywa do miejsca historycznego chrztu Pomorza Zachodniego.
Cerkwica to drugie miejsce na Pomorzu Zachodnim dość często odwiedzane. W szczerym polu widnieje krzyż osadzony na obelisku w otoczeniu sześciu dębów (pochodzący prawdopodobnie z I poł. XIX w., a być może z początku XVIII w.) upamiętniający wszczepienie ludu pomorskiego w Chrystusa.
Dzisiaj naszym źródłem narodzin dla nieba są chrzcielnice w kościołach parafialnych. Takich kościołów w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej jest 250 (parafii natomiast 268), chociaż wszystkich czynnych kościołów jest 689 (rzadko chrzcielnice występują w kaplicach).
Cieszy fakt, że na ziemi pomorskiej obok współczesnych chrzcielnic są również historyczne, które przypominają nam o wyjątkowej godności człowieka i jego posłannictwie. Czy jednak znam swoje miejsce narodzin dla nieba?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2004-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Rozważania na niedzielę: Dlaczego rozmowy przy stole często męczą?

2025-07-18 10:40

[ TEMATY ]

rozważania

ks. Marek Studenski

Mat.prasowy

Czy nasze rozmowy karmią serce, czy zostawiają nas pustych? Dlaczego nawet najpiękniej zastawiony stół może nie dać radości, jeśli zabraknie przy nim... obecności? W tym odcinku zabieram Was do domu Marty i Marii – ale nie tylko. To spotkanie z Jezusem, które może stać się również Twoim doświadczeniem.

Marta, Maria i duchowa równowaga – opowieść o napięciu między działaniem a słuchaniem Słowa, między troską o posiłek a troską o duszę.
CZYTAJ DALEJ

Wiara prowadzi człowieka przez życie

2025-07-17 14:17

[ TEMATY ]

rozważania

O. prof. Zdzisław Kijas

Karol Porwich/Niedziela

Wiara prowadzi człowieka przez życie, nie zostawia go samym, nie opuszcza go pod warunkiem, że jest poznawana i zgłębiana.

Jezus przyszedł do jednej wsi. Tam pewna niewiasta, imieniem Marta, przyjęła Go w swoim domu. Miała ona siostrę, imieniem Maria, która usiadłszy u nóg Pana, słuchała Jego słowa. Marta zaś uwijała się około rozmaitych posług. A stanąwszy przy Nim, rzekła: «Panie, czy Ci to obojętne, że moja siostra zostawiła mnie samą przy usługiwaniu? Powiedz jej, żeby mi pomogła». A Pan jej odpowiedział: «Marto, Marto, martwisz się i niepokoisz o wiele, a potrzeba mało albo tylko jednego. Maria obrała najlepszą cząstkę, której nie będzie pozbawiona».
CZYTAJ DALEJ

Czerna: 27 Ogólnopolskie Spotkanie Rodziny Szkaplerznej

2025-07-19 19:19

[ TEMATY ]

Matka Boża Szkaplerzna

Czerna

bp Artur Ważny

Karol Porwich/Niedziela

„Maryjo, Tyś naszą nadzieją” - to hasło i temat 27. Ogólnopolskiego Spotkania Rodziny Szkaplerznej, to znaczy wszystkich noszących karmelitański szkaplerz Maryi. Spotkaniu, które odbyło się dziś w sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Czernej k. Krakowa przewodniczył bp Artur Ważny. Ordynariusz sosnowiecki wskazywał, że wobec 3 milionów przybyszów do Polski trzeba znaleźć rozwiązania i stosowny społeczny model życia zgodnie z Ewangelią gościnności i miłości, gwarantujący jednak integralność i wartości duchowe polskiego społeczeństwa.

W homilii biskup Ważny ukazał szkaplerz Maryjny w perspektywie obfitości łaski na tle jej suszy duchowej w dzisiejszym świecie i w optyce walki duchowej, która jest konieczna dla naszej świętości. Przeciwnikiem w tej walce, tłumaczył biskup, jest „stary człowiek” - „koń trojański” w nas, świat z jego mentalnością i szatan, duchowy pierwiastek zła.
CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję