Błogosławiony Arcybiskup Józef Bilczewski o miłości do ojczyzny 1860-1923 (3)

Arcybiskup Bilczewski poucza, jak mamy kochać ojczyznę, wskazuje, jakie cechy powinna mieć miłość do ojczyzny. Na pierwszym miejscu podaje, iż miłość ma być czynna, i każdy musi zacząć od siebie, w myśl słów Ewangelii - miłość bez uczynków, tak jak wiara jest martwa. „Dobry patriota to przede wszystkim prawy, szlachetny, ofiarny, bezinteresowny człowiek”. Arcybiskup przestrzega przed obłędnymi koncepcjami demokracji, opowiada się za demokracją, w której obywatele będą arystokratami ducha. W tym jest myśl o powszechnym uszlachetnieniu całego narodu. „Każdy na swym posterunku, jak prawdziwy arystokrata myśli, ducha, serca, woli powinien zawierzoną sobie pracę, zadanie spełnić jak najlepiej.(...) Miłość ojczyzny nie jest więc ucztą świąteczną, rozbrzmiewającą gwarem mów i pieśni patriotycznych, ale szarą codzienną, służebną robotą”. Tu padają konkretne przykłady, między innymi: „Rodzice mają być dla swoich synów i córek żywym, chodzącym katechizmem cnót chrześcijańskich i obywatelskich tak, żeby dzieciom dość było patrzeć na postępowanie ojca i matki, by wiedziały, czego Bóg i ojczyzna od nich żąda”. W podsumowaniu tej myśli wzywa do modlitwy w intencji wszystkich stanów. Miłość do ojczyzny winna być rozumna i oświecona. By kochać ojczyznę, „trzeba wpierw poznać piękno ojczystego języka, bogactwo swej ziemi, ludy zamieszkujące poszczególne dzielnice, a przede wszystkim wspólne przeżycia, dzieje narodu”. Następnie podaje, że miłość do ojczyzny ma być karna. „Szanować prawo, znaczy nie tylko słuchać prawa, ale i wykonywać nadane sobie prawa, a więc spełniać także uczciwie, sumiennie obowiązek wyborcy i posła. (...) Niemym, nijakim katolikowi być nie wolno, jeśli nie chce, żeby wrogowie Kościoła i Polski rządzili Polską, pluli na Polskę”. Karność wyraża się w poszanowaniu prawowitej władzy, jednakże nie ślepe. Mówi wprost: „Przestaje zaś istnieć z chwilą, gdy Bóg już nie jest z nią i poza nią, czyli gdy ona staje przeciw Bogu, nakazując czyny niezgodne z przykazaniami Bożemi”. Miłość ojczyzny powinna być ofiarna. „Obywatel musi dawać państwu sumienną pracę duchową czy ręczną w miarę stanowiska (...) Nie utrzyma się państwo, w którem obywatele nie mają poczucia obowiązku płacenia podatków”. Kolejną cechą miłość do ojczyzny powinna być rycerskość, dotyczy ona przede wszystkim żołnierzy, którzy winni się kierować wiarą i prawdziwym braterstwem, ale i pozostałych obywateli, „żeby wspólną matkę umieli i chcieli zawsze bronić słowem i czynami odważnymi przed wrogami wewnętrznymi i zewnętrznymi. (...) Bohaterem jest, kto pierwszy poda rękę do zgody”. Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego to kolejny rys miłości ojczyzny, która winna być społeczna, zgodna. Arcybiskup porównuje Polskę do rodziny, w której tylko wtedy dzieje się dobrze, gdy wszyscy strzegą dobra wspólnego. Miłość ojczyzny ma być też pokorna, w myśl słów: „zasługa głęboko schowana pokaże się sławnie”. Wreszcie ojczyzna domaga się miłości najszerszej, która pozwoli pokonać dwa skrajne niebezpieczeństwa: szowinizm (ciasny patriotyzm) i kosmopolityzm usiłujący wtopić ojczyznę w globalną organizację ludzkości. Na koniec dodaje, że chrześcijaństwo uczy, że „ani swej ojczyzny nie trzeba wyrzekać się, poświęcać dla ludzkości, ani ludzkości wyrzekać się, poświęcać dla poszczególnego narodu, dla pojedynczych ojczyzn”. Przestrzega przed próbą zniszczenia narodu, bo grozi to katastrofą całej ludzkości.
Po obszernej charakterystyce miłości ojczyzny Błogosławiony przytacza wzniosłe przykłady z historii. Zaczyna od świata greckiego - Leonidas, Arystydes. Potem sięga po wielkich Rzymian - Regulusa, Scypiona, Kornelię. Następnie przywołuje świetlane postacie miłujące ojczyznę ze Starego Testamentu - Izajasz, Machabeusze. Z postaci Nowego Testamentu wymienia św. Pawła, któremu głoszenie Ewangelii wszystkim narodom nie przeszkadzało w miłowaniu swej ziemskiej ojczyzny. Nie zabrakło wzorców rodzimych - Polaków kochających ojczyznę: Piotra Skargi, Stanisława Żółkiewskiego, Stanisława Konarskiego, Tadeusza Rejtana, Tadeusza Kościuszki, Bartosza Głowackiego. Są i kobiety - wzory matek Polek: Zofia Boberska, Teofila z Daniełowiczów, Anna Jagielonka i św. Jadwiga. Koroną tych polskich postaci i wzorem niedoścignionym dla nich i wszystkich miłujących swoją ojczyznę jest nasz Zbawiciel Jezus Chrystus.
Arcybiskup w swym liście daje wieloaspektowe spojrzenie na miłość do ojczyzny, czego potwierdzeniem jest podsumowanie: „Chrześcijanin doskonały musi być doskonałym patriotą i nie jest doskonałym chrześcijaninem, kto wedle myśli Bożej, nie miłuje swego narodu doskonale”. Miłość ojczyzny jako cnota naturalna staje się jeszcze piękniejsza przez to, że staje się cnotą chrześcijańską i dlatego Kościół katolicki stale wdraża tę cnotę swoim wiernym, by mogli dalej ją prowadzić i rozwijać z myślą o wiecznej nagrodzie, tworząc dzięki niej swoje życie narodowe i państwowe. Błogosławiony kończy list wielkopostnym apelem, który jest aktualny dla nas i dziś: „Polak i Polka służbą miłosną niechaj stanie się wszystkiem dla swego narodu i wszystkiem dla innych narodów. A tak Bóg i ludzie osądzą, że byliśmy czasu naszego bytowania doczesnego potrzebnym, pożytecznym, szlachetnym członkiem w organizmie ludzkości. Zasługa tej świętej, przebóstwionej miłości nie skończy się też tu, na ziemi, lecz zachowa swe wartości przez całą wieczność w powszechnej ojczyzn ojczyźnie”.
Jest to jeden z ostatnich jego dokumentów, można więc powiedzieć, że jest to testament Arcybiskupa. Jest on tym bardziej cenny, iż mimo upływu 83 lat jest w nim aktualna nauka dla współczesnych Polaków. Jego słowa mają przedziwną siłę, nauka i dziś łatwo zapada w pamięć, pobudza do refleksji, mimo że upłynęło niemal sto lat od ich napisania.
Odzyskaną niepodległość należy zagospodarować na miarę naszych możliwości i posiadanego potencjału obywatelskiego zgodnie z piękną polską tradycją. Jej posłannictwo wśród innych narodów, z których każdy otrzymał z ręki Bożej zadanie do spełnienia, to zachowanie chrześcijańskiej kultury wobec zalewającego świat barbarzyństwa.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

W 34. niedzielę zwykłą, ostatnią w roku liturgicznym, staje także przed nami Jezus Chrystus jako Król Wszechświata. Kult Chrystusa Króla wyrósł z nabożeństwa do Serca Jezusowego. Na prośbę biskupów polskich, za pontyfikatu papieża Klemensa XIII w 1765 r. została wprowadzona uroczystość Serca Jezusowego, w piątek po oktawie Bożego Ciała. Papież bł. Pius IX w 1856 r. rozciągnął obchody tego święta na cały Kościół. W 1925 r. papież Pius XI wydał encyklikę Quas primas i na mocy posiadanej władzy zaprowadził do liturgii kościelnej osobne święto Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Wyznaczył je na ostatnią niedzielę października i polecił, aby w tym dniu corocznie oddawano całą ludzkość Najświętszemu Sercu Jezusowemu. Podczas reformy kalendarza liturgicznego, po Soborze Watykańskim II, papież Paweł VI przeniósł to święto w 1969 r. na ostatnią niedzielę roku liturgicznego nadając mu nazwę Uroczystości Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Chociaż uroczystość została wprowadzona stosunkowo niedawno (79 lat temu), to odniesienie tytułu królewskiego do Boga było używane w Biblii dla wyrażenia tajemnicy Pana, który zasiadając na niebieskim tronie jest władny objąć, prowadzić cały kosmos i nim rządzić. Na kartach Pisma Świętego obraz króla zasiadającego na tronie pierwszy raz zjawia się w pieśni Mojżesza i Miriam: „Pan jest królem na zawsze, na wieki!” (Wj 15,18). Idea wiecznego królowania Boga powraca wielokrotnie w innych księgach. Jego panowanie trwa od niepamiętnych czasów (por. Ps 74; 93). W starotestamentowych Księgach Sędziów i Samuela królowanie Pana nad swym ludem wyklucza ludzką władzę królewską jako właściwą formę sprawowania rządów nad ludem Przymierza. Ustanowienie Saula, a potem Dawida królem wymagało szczególnego przyzwolenia Bożego. Królewski dom Dawidowy nie obala najwyższej władzy Boga, jest On nadal najwyższym Władcą, Panem całej ludzkości i Królem Izraela. Bóg panuje nad swoim ludem i nad królem Izraela. Biblijny obraz panowania Bożego ogarnia swym zasięgiem wszystkie narody. Bóg sprawuje nad wszystkimi suwerenną władzę, a w czasach ostatecznych wszystkie narody oddadzą Mu cześć. Psalm 93 pięknie chwali królowanie Boga: „Pan króluje, oblókł się w majestat, Pan przywdział potęgę i nią się przepasał: tak utwierdził świat, że się nie zachwieje…” (w. 1). Podobnie Psalm 47 oraz Psalmy 96-99 są pięknymi hymnami na cześć Boga-Króla. Panowanie Boga obejmuje wszystkie siły natury oraz wszystkich bogów, których czczą ludzie. Pan Bóg panuje w niebie, a Stary Testament wymienia Arkę Przymierza jako tron Boży (1 Sm 4,4; Ps 99,1). Prorok Izajasz ukazuje Boga na wysokim i wyniosłym tronie w otoczeniu serafinów oddających Mu cześć. Prorok Zachariasz głosi, że Bogu należy się chwała od wszystkich narodów. Nowy Testament ukazuje często Pana Jezusa jako króla. Ten obraz nawiązuje do przepowiedni króla z rodu Dawida oraz pochodzącej ze Starego Testamentu idei Mesjasza. Mesjasz - z języka hebrajskiego - znaczy „namaszczony, pomazaniec”. Te określenia zostały przejęte przez język grecki (messias), co po przetłumaczeniu zostało odzwierciedlone w formie „christos”. Jezus Chrystus, jak wykazuje Ewangelista Mateusz (1,1) i Apostoł Narodów w Liście do Rzymian (1, 3), jest potomkiem Dawida. Jest więc królewskim pomazańcem, jak wskazują na Niego liczne proroctwa ze Starego Testamentu. W Ewangeliach Jezusa nazwano Synem Dawida, królem Żydów lub królem Izraela. Podczas procesu sądowego przed Piłatem tych tytułów używają Jego wrogowie - oskarżyciele. Jezus potwierdził wprost swą królewską godność odpowiadając na pytanie najwyższego arcykapłana: „Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Błogosławionego?” (Mk 14,61). Jezus odpowiedział wtedy: „Ja Jestem [Mesjaszem]. Ujrzycie Syna Człowieczego siedzącego po prawicy Wszechmocnego i nadchodzącego z obłokami niebieskimi” (Mk 14,62). Opis królewskiego panowania Chrystusa osiąga swoje apogeum w Księdze Apokalipsy. Bóg przez św. Jana przedstawia Jezusa jako Króla królów i Pana panów (por. 19,16; 17,14). Jezus Chrystus zajmuje w proroczej wizji Nowego Testamentu miejsce należne Bogu w tekstach Starego Testamentu mówiących o Jego panowaniu. Jezus Chrystus jest Królem narodów lub wieków. Apokaliptyk ukazuje w większej części swej księgi zwycięstwo Boga nad mocami zła. W Nowym Testamencie, w osobie Jezusa Chrystusa połączone są urzędy proroka, kapłana, sędziego i króla ze Starego Testamentu. Jezus jest królem wywyższonym ponad wszystko i ponad wszystkich; przed Nim zegnie się każde kolano, jak trafnie ujął to św. Paweł w Liście do Filipian (por. 2,9-11). Jezus Chrystus jest Królem. A Jego królestwo? Liturgia mszalna mówi w prefacji - uroczystym wezwaniu do dziękczynienia - że jest to „wieczne i powszechne Królestwo: królestwo prawdy i życia, królestwo świętości i łaski, królestwo sprawiedliwości, miłości i pokoju” (MR 205*). Odwołajmy się jednak do Pisma Świętego Nowego Testamentu, w którym jest o nim mowa ponad 100 razy, najczęściej w przypowieściach. Niektóre przypowieści są przedstawione przez różnych Ewangelistów. Założenie Królestwa Bożego opisuje Jezus w przypowieści o zasiewie i jego różnych wynikach. To królestwo charakteryzuje się dynamizmem rozwoju. Ukazany jest on jako zasiew rosnący własną siłą lub jako ziarno gorczycy czy zaczyn chlebowy. Najwyższą wartość Królestwa Bożego przedstawiają przypowieści o skarbie ukrytym w roli i drogocennej perle, o wieży i wojnie. Pomimo zainaugurowania Królestwa Bożego na ziemi, na świecie istnieje zło, co odzwierciedla przypowieść o chwaście oraz o sieci zagarniającej różne ryby: dobre i złe. W Królestwie Bożym obowiązują inne, nowe kryteria oceny, w stosunku do ludzkich królestw. O tej nowej skali opowiadają przypowieści o faryzeuszu i celniku, o głupim bogaczu, który zbudował nowe spichlerze; bogaczu, który się świetnie bawił i o Łazarzu; robotnikach w winnicy, o dwu skreślonych długach (jawnogrzesznica), zaginionej owcy, zagubionej drachmie oraz o synu marnotrawnym. Cechy królestwa, które można poznać z nauczania Jezusa budzą w niektórych słuchaczach zasadniczy opór. Kapitalnie przedstawia to przypowieść o dziatwie na rynku, przypowieść o dwóch synach wobec rozkazu ojcowskiego, przypowieść o wielkiej uczcie i niegrzecznych zaproszonych, o nieurodzajnym drzewie figowym i o przewrotnych rolnikach - dzierżawcach winnicy. Dla Królestwa Bożego potrzeba się poświęcić. Wzywa nas do tego przypowieść o obrotnym (nieuczciwym) rządcy oraz o minach i talentach. Wobec takich wymagań Pan Jezus daje wskazówki w postaci nowego przykazania, aby się nie pogubić w drodze. Odzwierciedlają je przypowieści o nielitościwym współsłudze i miłosiernym Samarytaninie. W Królestwie Bożym obowiązuje modlitwa, która czyni prawdziwymi synami. Przykładem ducha modlitwy jest przypowieść o natrętnym przyjacielu i ukazująca niesprawiedliwego sędziego, który ugina się wobec wielkiej wytrwałości ubogiej wdowy. Królestwo Boże już się rozpoczęło. Kościół jest - jeszcze niedoskonałą - fazą jego realizacji. Kiedy nadejdzie Król, królestwo Boże stanie się w całej pełni. Do gotowości i czujności na Jego przyjście wzywają nas przypowieści o czujnym odźwiernym, czujnym gospodarzu, słudze wiernym i niewiernym, dziesięciu pannach i sługach nagrodzonych za czujność. Z okazji uroczystości ku czci Chrystusa Króla spojrzeliśmy na samego Chrystusa i na Jego Królestwo. W dobie powszechnej demokratyzacji; w epoce, gdy już królestwa ziemskie można policzyć na palcach - odwołaliśmy się nieco do biblijnej idei królowania Boga, która w nauczaniu Chrystusa otrzymała swój definitywny kształt, stając się synonimem zbawienia człowieka. Docierając bowiem w liturgii do końca roku, trzeba spojrzeć na rzeczy ostateczne, na cel ludzkiego życia, którym jest wieczne zbawienie. W archidiecezji przemyskiej majestatyczny tytuł Chrystusa Króla noszą parafie w: Jarosławiu, Łańcucie, Łubnie Opacem, Przeworsku, Sanoku i Trzcianie-Zawadce. Godną zauważenia jest monumentalna figura Chrystusa Króla stojąca w Rakszawie przy drodze Łańcut - Leżajsk, wskazująca drogę do kościoła. Z kolei w Jarosławiu, w pobliżu kościoła pw. Ducha Świętego, stoi od niedawna figura, jako materialny znak poświęcenia miasta Chrystusowi Królowi. Kult Chrystusa Króla jest bardzo żywy, bo wyrasta z dobrze rozwiniętego nabożeństwa do Bożego Serca, zaprowadzonego przez św. bp. Józefa Sebastiana Pelczara. Jezus Chrystus - Odkupiciel ludzkości, jest darem Ojca ze swego ukochanego, Jednorodzonego Syna, darem tym większym, że z Bożego Serca płyną dla nas życiodajne, oczyszczające zdroje Krwi. Królestwo Boże jest także darem, wobec którego, tak jak w przypadku Chrystusa, trzeba zająć osobiste stanowisko: przyjąć je z wdzięcznością lub odrzucić. Przyjąć królestwo - i to jako wartość bezwzględnie najwyższą - to przyjąć samego Chrystusa-Króla, a przyjąć nie tylko z Jego programem, prawem i wymaganiami, ale i z Jego miłością, która przemienia świat. Przyjąć zaś, to nie znaczy uznać tylko w teorii, ale całkowicie się zaangażować w tę jedyną sprawę, która wszystko przetrwa. Nasze pragnienie wyrażajmy w słowach z Modlitwy Pańskiej: „Przyjdź Królestwo Twoje!”