25 grudnia - Uroczystość Narodzenia Pańskiego.
Najstarszą wzmiankę o świętowaniu 25 grudnia jako dnia narodzin Zbawiciela
odnajdujemy w Chronografie Furiusa Dionizjusa Filokalusa (354 r.)
. Przyjmuje się jednak, że datę Natale Domini przyjęto jeszcze za
czasów Konstantyna Wielkiego - ok. 311 lub 324 r. Oczywiście, dzień
25 grudnia nie jest historycznym dniem narodzin Jezusa Chrystusa,
a tylko umownym. Tego bowiem dnia w cesarstwie rzymskim świętowano
narodziny Niezwyciężonego Słońca (Natale Solis Invicti). Dla chrześcijan
to Chrystus był słońcem sprawiedliwości (por. Mal 3, 20), światłością
świata (por. J 8, 12) i światłością na oświecenie pogan (por. Łk
2, 32). Dlatego pogańskiemu mitowi Kościół przeciwstawił Jezusa Chrystusa,
prawdziwe Słońce, które nie zna zachodu. Także sam rok narodzenia
Pana nie jest dokładnie znany. Wprawdzie naszą erę liczymy od narodzin
Chrystusa, to jednak wiadomo, że popełniono kiedyś błąd w obliczeniach.
Mnich Dionizjusz Exiguus (VI w.), podając rok 753 od założenia Rzymu
jako czas narodzin Zbawiciela, po prostu pomylił się o kilka lat.
Współcześnie zatem przyjmuje się, że Chrystus przyszedł na świat
między 7 a 5 rokiem przed naszą erą.
W liturgii Narodzenia Pańskiego sprawuje się trzy Msze
św. Pierwsza - Pasterka (Missa in nocta - Msza w nocy) nawiązuje
do Mszy św., którą sprawował od V w. papież w Bazylice Matki Bożej
Większej w Rzymie. Drugą Następca św. Piotra odprawiał dla swojego
dworu o świcie (Missa in aurora) w kościele św. Anastazji. Wreszcie
trzecią celebrował dla wiernych ok. godz. 9.00 rano (Missa in die)
. Owe trzy formularze znalazły się w sakramentarzach papieskich i
przetrwały w liturgii do naszych czasów. Od IX w. w owych trzech
Mszach św. wdziano potrójne narodzenie Chrystusa: z Boga Ojca przed
czasem, z Maryi Dziewicy w Betlejem i w sercach ludzi przez wiarę.
W 615 r. Boże Narodzenie otrzymało oktawę (25 grudnia - 1 stycznia)
.
26 grudnia - św. Szczepana, pierwszego męczennika.
Był diakonem. O jego męczeństwie (ok. 36 r.) wspominają Dzieje Apostolskie (
Dz 7, 54-60). Kult Świętego jest znany w Kościele od IV w. Kościół
umyślnie umieścił wspomnienie Męczennika zaraz po Narodzeniu Pańskim,
ukazując, w jaki sposób miłości Boga posuniętej aż do żłóbka wychodzi
naprzeciw miłość człowieka posunięta aż do śmierci męczeńskiej. Relikwie
Świętego odnalezione w 415 r. przeniesiono do Jerozolimy, potem do
Konstantynopola, skąd trafiły do Wiecznego Miasta (VI w.).
27 grudnia - św. Jana Ewangelisty. Był najmłodszym
Apostołem i jako jedyny nie zginął śmiercią męczeńską, chociaż nie
ominęły go różne tortury (np. wrzucenie do wrzącego oleju). Odszedł
po nagrodę do Pana ok. 100 r., jego ciało złożono w Efezie. Istnienie
grobu Świętego potwierdzają biskup Efezu Polikrates (w 191 r.), papież
Celestyn I (w 431 r.), a także współczesne wykopaliska archeologiczne.
We wspomnienie św. Jana w kościołach jest błogosławione wino. Upamiętnia
to legendę z VI w., wg której Ewangelista miał wypić bez żadnej szkody
dla siebie zatrute wino.
28 grudnia - Świętych Młodzianków. W czwarty dzień
oktawy wspominamy Dzieci pomordowane za czasów króla Heroda (37-4
przed Chr.), o których wspomina Ewangelista Mateusz (2, 16-18). Według
biblistów, męczeńską śmierć poniosło ok. 50 chłopców. O żywym kulcie
Młodzianków wspomina św. Ireneusz (+ 202 r.), św. Cyprian (+258 r.),
a także Calendarium z Kartaginy (505 r.). Młodziankowie są czczeni
jako flores martyrum - pierwiosnki męczeństwa, które nie oddały życia
za Jezusa, ale niewątpliwie z Jego powodu.
Niedziela Świętej Rodziny z Nazaret. Wypada zawsze
w oktawie Narodzenia Pańskiego. Kult Świętej Rodziny sięga XIV w.,
samo zaś święto ustanowił dla całego Kościoła papież Benedykt XV
w 1921 r.
1 stycznia - Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki.
Tytuł Theotokos (Bożarodzicielka) ostatecznie i uroczyście "przyznano"
Maryi na soborze efeskim (321 r.). W V w. święto obchodzono w niedzielę
przed 25 grudnia, potem 25 marca, zaś od wieku VI przyćmione zostało
przez obchód Obrzezania Pańskiego. W 1932 r. ustanowiono liturgiczne
wspomnienie Bogurodzicy w ostatni dzień oktawy Bożego Narodzenia (
1 stycznia).
6 stycznia - Epifania (Objawienie, Trzech Króli)
. Święto powstało na Wschodzie, a wspomina je Klemens Aleksandryjski (
+ 215 r.). Podobnie jak na Zachodzie Boże Narodzenie, tak na Wschodzie
Epifania zastąpiła pogańskie święto narodzin boga słońca Aiona, które
wypadało 6 stycznia. W Kościele Zachodnim Epifania przyjęła się w
361 r. Nazwa pochodzi od gr. epifaneia, teofaneia i oznacza ukazanie
się bóstwa. Na Wschodzie początkowo treścią Epifanii było narodzenie
i chrzest Jezusa (Egipt, Jerozolima, Syria, Cypr). Dopiero po przyjęciu
przez Wschód (po 380 r.) daty świętowania narodzenia Chrystusa -
25 grudnia, treścią Epifanii stał się wyłącznie chrzest Pański. Na
Zachodzie 6 stycznia wspominano pokłon Magów, chrzest Jezusa i cud
w Kanie (Afryka, Italia, Galia, Rawenna, Hiszpania), a więc objawienie
się Chrystusa światu. W tradycji ludowej Epifania jest nazywana świętem
Trzech Króli. Jednak Ewangelie nie mówią o Królach, lecz o Magach,
nie podają też ich liczby ani imion. Dopiero Orygenes (+ 251 r.)
podał jako pierwszy liczbę trzech Mędrców, królami nazwał ich Cezary
z Arles (+542 r.), a wiek X "wyjawił" imiona: Kacper, Melchior i
Baltazar.
U uroczystość Objawienia Pańskiego, na pamiątkę darów
złożonych przez Magów, Kościół święci złoto, kadzidło (od XV w.)
i kredę (od XVIII w.). Ze świętem Trzech Króli związany jest także
zwyczaj znaczenia drzwi poświęconą kredą. Napis "K (C) + M + B +
bieżący rok" jest różnie interpretowany: "Kacper, Melchior, Baltazar",
Christus manisionem benedicat (Niech Chrystus mieszkanie błogosławi)
czy Christus multorum benefactor (Chrystus dobroczyńcą wielu). Zwyczaj
niewątpliwie nawiązuje do Księgi Wyjścia (por. 11,1-13,16 ), kiedy
to Izraelici oznaczali drzwi swoich domostw krwią baranka paschalnego.
Chrześcijanie, znacząc poświęconą kredą odrzwia swoich mieszkań,
proszą Chrystusa o błogosławieństwo, a także publicznie wyznają swoją
wiarę w Niego.
Niedziela Chrztu Pańskiego. Niedzielą tą kończy
Kościół obchody Narodzenia Pańskiego i rozpoczyna czas "w ciągu roku"
. Święto Chrztu Pańskiego w Kościele Zachodnim (bowiem na Wschodzie
jest obchodzone 6 stycznia) wprowadził papież Pius XII w 1955 r.
W Polsce istnieje jednak zwyczaj, że szopki i śpiew kolęd nie znikają
z kościołów, aż do święta Ofiarowania Pańskiego (w tradycji ludowej:
Matki Bożej Gromnicznej - 2 lutego), kiedy to po raz ostatni Chrystus
ukazany zostaje jako Niemowlę.
Pomóż w rozwoju naszego portalu