Piotr Lorenc: - Dlaczego wielkopostne rekolekcje szkolne są tak ważne w życiu parafii i w toku nauczania katechezy?

Ks. dr Ryszard Adrjanek: - Rekolekcje szkolne są szczególną formą głoszenia Ewangelii, wyrazem troski Kościoła o przekaz wiary i formacji postaw wynikających z wiary, a równocześnie zadaniem i wydarzeniem w roku szkolnym. W szkolnym nauczaniu religii m.in. z uwagi na różny stopień identyfikowania się uczniów z wiarą i Kościołem istnieje trudność w realizacji wszystkich podstawowych zadań katechezy, jakimi są: wtajemniczenie, nauczanie i wychowanie. Szkoła sprzyja przede wszystkim realizacji funkcji nauczania i wychowania. Stąd rekolekcje są szansą wyeksponowania funkcji wtajemniczenia.
„Dyrektorium katechetyczne” wyznacza trzy podstawowe cele szkolnych rekolekcji. Należą do nich: pogłębienie u uczniów więzi z Chrystusem i Kościołem, uzupełnienie nauki religii o właściwy katechezie wymiar inicjacyjny oraz podjęcie zadań ewangelizacyjnych wobec środowiska szkolnego. Rekolekcje winny sprzyjać zastanowieniu się nad sobą, stanowić platformę konfrontacji codziennego życia człowieka wierzącego z celem wyznaczonym mu przez Boga, przemyśleniu poznawanych prawd i spojrzeniu na nie w świetle modlitwy. Owocem rekolekcji winny być: nawrócenie, umocnienie wiary i pogłębienie więzi z Kościołem, stawianie uczestnika wobec konieczności podjęcia ważnych życiowych decyzji i ułatwienie ich podjęcia. Tym samym będą prowadzić do kształtowania postaw czynnych: przygotowania do aktywnego życia sakramentalnego, do apostolstwa, brania odpowiedzialności za życie Kościoła, szkoły i świata.

- Na kim spoczywa obowiązek przygotowania rekolekcji szkolnych?

- Powinność ta spoczywa na parafii, na terenie której znajduje się szkoła. Osobą odpowiedzialną za organizację rekolekcji jest proboszcz parafii, który ma do pomocy księży wikariuszy, katechetów i inne kompetentne osoby, które może poprosić o pomoc. Rekolekcje należy organizować dla uczniów jednej szkoły. Jeśli na terenie parafii znajduje się więcej szkół każda z nich winna mieć osobno rekolekcje.

- Kto może poprowadzić ćwiczenia duchowne?

- Rekolekcje szkolne może prowadzić zespół osób o różnej profesji, reprezentujących podstawowe instytucje wychowawcze: rodzinę, Kościół i szkołę. W tym sensie rekolekcjonistami mogą stać się rodzice, księża, katecheci, pedagodzy, psychologowie. Najbardziej zaangażowani będą oczywiście duszpasterze, katecheci i nauczyciele. Rekolekcje przestają być wówczas solowym „popisem” jednego rekolekcjonisty, a stają się jakby dziełem rozpisanym na wiele głosów. W tym kierunku zdaje się zmierzać przepowiadanie w ramach rekolekcji szkolnych: zamiast solo „występ chóralny” osób duchownych i świeckich.

- Istotną kwestią jest wybór odpowiedniego terminu dogodnego dla dyrekcji, rekolekcjonisty, jak i samej młodzieży?

- O terminie rekolekcji dyrektora szkoły należy powiadomić, co najmniej miesiąc wcześniej. W tym celu ksiądz proboszcz lub jego zastępca powinien spotkać się z dyrektorami szkół, wychowawcami lub radą pedagogiczną, przedstawić program rekolekcji, podkreślić ich znaczenie i poprosić całe grono pedagogiczne o współpracę. Należy pamiętać, że nauczyciele, zwłaszcza wychowawcy poszczególnych klas „z urzędu”, zobowiązani są zawsze do obecności wśród swoich wychowanków ilekroć ci organizowani są pod „szyldem” szkoły i wyprowadzani poza jej teren, np. wyjście na imprezy kulturalne itd. Przepisy BHP mówią o przynajmniej jednej osobie opiekującej się trzydziestoma uczniami, a w czasie korzystania ze środków lokomocji - jeden opiekun przypada na dziesięcioro dzieci. Rekolekcje szkolne również nie mogą odbiegać od tych ogólnie przyjętych norm. Takie i podobne zasady dotyczące organizacji mają być przedmiotem dodatkowych ustaleń pomiędzy proboszczem, katechetą i dyrektorem szkoły. Nie będzie to możliwe, jeżeli organizatorzy rekolekcji ograniczają się tylko do poinformowania dyrekcji o terminie, w którym mają być zawieszone zajęcia szkolne.

- Jakich rad udzieliłby Ksiądz Dyrektor nowemu proboszczowi, który dopiero, co objął urząd i jest zobowiązany do przygotowania rekolekcji?

- Proboszczowie nie powinni obawiać się konsultacji z szerokim gronem osób, które są w nie zaangażowane. Dobrze jest przed rekolekcjami zorganizować spotkanie księdza proboszcza, duszpasterzy, katechetów, nauczycieli, rodziców, organisty. Należy omówić cel, przygotowanie i przebieg rekolekcji. Ustalić, kto i za co jest odpowiedzialny. Na katechezach poprzedzających rekolekcje należy nie tylko wyjaśnić ich znaczenie i cel, lecz w miarę możliwości wspólnie rozważyć przebieg rekolekcji, tematykę konferencji, nabożeństwa, śpiewy, sposoby włączenia poszczególnych klas i uczniów. Będzie to sprzyjało wytworzeniu klimatu współodpowiedzialności. Wskazane jest zachęcenie do korzystania z odpowiedniej lektury. Konieczne jest nawiązanie kontaktów z sąsiednimi parafiami i katechetami z innych szkół w celu uzgodnienia pracy i wzajemnej pomocy szczególnie przy sprawowaniu sakramentu pokuty i pojednania, by uniknąć pośpiechu i długiego oczekiwania penitentów.
A w niedzielę poprzedzającą rekolekcje w modlitwie powszechnej uwzględnić intencję rekolekcji.

- Jak przygotować rekolekcyjne dni?

- Rekolekcje należy podzielić na dwie części: liturgiczną - obejmującą Mszę św. w kościele oraz nabożeństwa, jak: adoracja Najświętszego Sakramentu, Droga Krzyżowa, Różaniec, godzina biblijna, nabożeństwo pokutne oraz duszpastersko-wychowawczą. Należy poszukiwać takich form rekolekcji szkolnych, które wyzwolą aktywność i zainteresowanie uczestników. Mogą one być bardzo różne: konferencje, zajęcia z pedagogiem szkolnym, z pracownikami duszpasterstwa rodzin, spotkania z interesującymi osobami itp. Ważne, by nie robić tych dni „dla”, ale bardziej „z” uczniami i wszystkimi tworzącymi szkolną społeczność. Możliwe są także przygotowane przez uczniów inscenizacje, udział w konkursach wiedzy religijnej, konkursach plastycznych, recytatorskich. Wszystko, ale stosownie do wieku. Rekolekcje mogą trwać od 3 do 4 godzin dziennie.

- A jak jest z frekwencją i jej egzekwowaniem? Część uczniów robi sobie w czasie rekolekcji wolne …

- Rozporządzenie MEN z 14 kwietnia 1992 r. wyraźnie mówi, że „uczniowie uczęszczający na naukę religii uzyskują trzy kolejne dni zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia rekolekcji wielkopostnych, jeżeli religia lub wyznanie, do którego należą, nakłada na swoich członków tego rodzaju obowiązek”. Rozporządzenie informuje więc o „zwolnieniu z zajęć”, a nie o ich „odwołaniu”. Uczniowie są zwolnieni z zajęć w celu odbycia rekolekcji. Brak jakiejkolwiek kontroli udziału w zajęciach może prowadzić niektórych wprost do wagarów. Stwarzanie takich dodatkowych okazji do pseudowyborów samych uczniów jest poważnym niedopatrzeniem organizatorów i kadry nauczycielskiej. Ponoszą oni pełną odpowiedzialność za uczniów powierzonych im przez rodziców w przewidzianym okresie godzin dopołudniowych i dlatego muszą zapewnić sobie warunki orientowania się w sytuacji. Podnoszone zaś zastrzeżenia odnośnie sprawdzania obecności w czasie odbywania rekolekcji i dopatrywania się w tym swoistego „przymusu administracyjnego” nie są niczym innym, jak rodzajem mistyfikacji. Podobnie cały system edukacji szkolnej można by traktować w kategoriach przymusu.