Reklama

Bój o katedrę

Warszawska archikatedra św. Jana Chrzciciela ma bogatą, sięgającą średniowiecza tradycję i długi poczet ludzi zasłużonych dla niej na przestrzeni stuleci. Pośród nich ma swoje miejsce porucznik „Szczerba” - Blichewicz

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Jedyny w swoim rodzaju bój uliczny o ponad milionowe miasto nie ominął warszawskich kościołów. Z rąk do rąk przechodziły gotyckie mury kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, u zbiegu Przyrynku z Kościelną. Od bomb i pocisków spłonął dominikański kościół św. Jacka przy ul. Freta. Ale w ostatnich dniach sierpnia oczy powstańców zwrócone były przede wszystkim ku ul. Świętojańskiej, gdzie katedra św. Jana Chrzciciela stała się szczególnie ważnym punktem oporu.

„Bończa” i „Wigry”

Już z relacji swego usytuowania katedra narażona była od początku na ataki nieprzyjaciela. Tuż obok świątyni jest pl. Zamkowy, o który ocierała się niezwykle dla Niemców istotna arteria komunikacyjna - ul. Nowy Zjazd, łącząca utrzymywane przez nich Krakowskie Przedmieście z mostem Kierbedzia, dzisiaj Śląsko-Dąbrowskim. A w dalszym planie było to połączenie ze wschodnim frontem nad Wisłą. Niemieckie pojazdy kursowały tą trasą pod ostrzałem z powstańczych barykad, zamykających wylot ul. Piwnej i Świętojańskiej na pl. Zamkowy. Było to przyczyną wściekłych natarć niemieckich na Podwale, Piwną i Świętojańską.
Rejon katedry wraz ze wspomnianymi ulicami, a także Rynek Starego Miasta, Jezuicka, Kanonie, Celna, Brzozowa, Krzywe Koło - obsadzone były przez batalion Armii Krajowej „Bończa”, dowodzony przez rotmistrza „Bończę” - Franciszka Sobieskiego.
Wróg wdarł się po raz pierwszy na Świętojańską 11 sierpnia, paląc miotaczami ognia jej początkowe kamienice. Odział „Bończy” wzmocniono plutonami batalionu AK „Wigry” i odtąd broniły one rejonu katedry wspólnie. Bezpośrednio świątyni poczęli zagrażać Niemcy także od tyłu, usiłując boczną bramą Zamku wedrzeć się na Kanonie.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Ogień w katedrze

Katedra po raz pierwszy zaczęła płonąć 16 sierpnia. Runęła część sklepienia. Wtedy to właśnie ks. Wacław Karłowicz („Andrzej Bobola”), wspomagany prze sanitariuszki batalionu „Wigry” wyniósł ze świątyni słynącą cudami figurę Chrystusa z kaplicy Baryczków.
Trwały nadal bombardowania, nieprzyjaciel stopniowo - dom po domu - spychał obrońców Świętojańskiej, aż katedra znalazła się na pierwszej linii frontu.
21 sierpnia frontonu świątyni bronili żołnierze „Bończy”, prezbiterium zaś i zakrystii żołnierze „Wigier”, wspomagani przez 104. kampanię syndykalistów. W południe tego dnia wypuszczona z dziedzińca zamkowego mina samobieżna „goliat” uderzyła w południową ścianę katedry, rozwalając ją. Przez ogromną wyrwę wjechał czołg, a za nim wtargnęła piechota. Rozpoczęły się boje wewnątrz, a w nawie głównej wyrosła potężna barykada.
Bój polegał na swoistej „przepychance”. Okresowo prawie całą świątynie opanowali Niemcy, po czym wypierały ich powstańcze przeciwuderzenia. Bez przerwy była w polskich rękach część wschodnia - kaplica Baryczków, zakrystia i pomieszczenia od Jezuickiej.

Reklama

Virtuti Militari

Rankiem 26 sierpnia nieprzyjaciel gwałtownym uderzeniem zajął niemal całą katedrę. W tej sytuacji powstańcze dowództwo zmontowało silną grupę uderzeniową pod komendą porucznika „Szczerby”, dowodzącego 101. kompanią batalionu „Bończa”. Przy jego osobie należy się zatrzymać, jest to bowiem najważniejsza postać niniejszego tekstu.
Nazywał się Zbigniew Blichewicz. Trzydziestodwuletni porucznik rezerwy „Szczerba” nie tylko nie był oficerem zawodowym, ale reprezentował profesję bardzo wszelkim militariom odległą. Był aktorem teatralnym - po ukończeniu Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, wychowankiem Aleksandra Zelwerowicza.
Znany jest fakt czynnego udziału sporej liczby aktorów w Powstaniu Warszawskim. Alina Janowska, Danuta Szaflarska, Adam Brodzisz, Zdzisław Maklakiewicz, i inni... Odrębna postacią jest popularny przed wojną aktor komediowy Józef Orwid, który wprawdzie z racji dość zaawansowanego wieku w Powstaniu nie walczył, stał się jednak jego ofiarą, rozerwany 13 sierpnia przez wybuch „czołgu-pułapki” na ul. Kilińskiego.
Wszyscy wymienieni dopisali udziałem w Powstaniu Warszawskim ładne karty do swoich życiorysów. Powszechnie znana jest odwaga dzielnej Aliny Janowskiej, łączniczki w batalionie „Kiliński”.
Jednak Zbigniew Blichewicz wyróżnia się na ich tle zdecydowanie - odpowiedzialną funkcją dowódczą i głośnymi bojowymi dokonaniami. A także tym, że - jak wynika z odpowiednich wykazów - jako jedyny przedstawiciel świata teatralnego otrzymał za Powstanie Warszawskie Krzyż Orderu Virtuti Militari.

Reklama

Hasło „Szczerba!”

Ale wracajmy do katedry. Odbito ją w kilkanaście minut, bez strat własnych. Nieprzyjaciel wznowił bombardowanie świątyni. W późniejszych godzinach piechota niemiecka wdarła się znowu i znowu została wyparta, tym razem przez oddział batalionu „Wigry”. Niemcy utrzymali się jednak na chórze, skąd razili powstańców miotaczami płomieni.
27 sierpnia był niemal powtórzeniem dnia poprzedniego. Po rzuconych na środkową część katedry bombach, rój piechoty nieprzyjacielskiej jeszcze raz obsadził kościół, jedynie bez kaplicy Baryczków i zakrystii. Na miejsce przybył rotmistrz „Bończa”, aby mimo zranionej ręki uczestniczyć w próbie odbicia. Dowódcą kontruderzenia powtórnie wyznaczono porucznika „Szczerbę”. I tak jak poprzednio - przez fronton uderzyli jego ludzie, a od sąsiedniego kościoła Jezuitów - pluton podporucznika „Czecha” z batalionu „Gustaw”.
Ruszono jednocześnie na hasło „Szczerba!”, atak zaś poprzedziła akcja kilku powstańców, którzy od tyłu przez okno apsydy cisnęli wiązkę granatów na stanowisko niemieckiego „cekaemu” przy głównym ołtarzu. Od eksplozji zerwał się olbrzymi żyrandol i runął na Niemców, powodując wśród nich panikę.
Raz jeszcze uderzenie „Szczerby” okazało się skuteczne. Wyparto nieprzyjaciela, który stracił ok. 10 zabitych. Zdobyto broń oraz duży ładunek trotylu, przeznaczonego do wysadzenia katedry w powietrze - jak zeznał wzięty do niewoli esesman ze wsławionej okrucieństwem brygady Dirlewangera. Niestety, sukces okupiono stratami, a wśród poległych był ppor. „Czech” (Czesław Stiller).

Atak „goliata”

Było to jednak ostatnie odzyskanie świątyni. Niebawem nastąpił atak „goliata”, po nim zaś od strony Dziekanii wjechał czołg, który zburzył filar z amboną i wyparł obrońców do lewej nawy, a postępująca po nim piechota zepchnęła ich do zakrystii.
Całej świątyni nie udało się już odzyskać, mimo kilkakrotnych prób. Ostatnią, w nocy z 27 na 28 sierpnia, osobiście kierował dowódca całego wschodniego odcinka Starówki, major „Róg” (Stanisław Błaszczyk). Uderzono z trzech stron, lecz tylko „Szczerbie” udało się wedrzeć i zaatakować wroga w głównej nawie, jednak bez powodzenia. Dysproporcja sił była rażąca. Ostatni skrawek katedry św. Jana musiano opuścić 28 sierpnia. Bój przeniósł się do kościoła jezuitów, a ruiny katedry stały się odtąd bazą wypadową nieprzyjaciela.
A co ze Zbigniewem Blichewiczem? Bronił następnie kolejno ulic: Jezuickiej, Celnej i staromiejskiego Rynku. Po opuszczeniu przez powstańców Starego Miasta dowodził resztkami swej kompanii na Powiślu - walczył w rejonie Poczty Głównej, przy ówczesnym pl. Napoleona. Był dwukrotnie ranny. Po wyzwoleniu obozu jenieckiego nie powrócił do kraju. Przez pewien czas był aktorem objazdowego teatru przy II Korpusie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz polskiego zespołu artystycznego w Londynie. Mieszkał kolejno we Włoszech, Anglii, USA i w Niemczech. Zmarł 16 października 1959 r.
Warszawska archikatedra św. Jana Chrzciciela ma bogatą, sięgającą średniowiecza tradycję i długi poczet ludzi zasłużonych dla niej na przestrzeni stuleci. Jest oczywiste, że są to osoby w znakomitej większości osoby duchowne, hierarchowie Kościoła, postaci często głośne w skali ogólnopolskiej. Sądzę, że pośród nich ma też swoje miejsce porucznik „Szczerba” - Blichewicz, skromny oficer powstańczy, narażając swoje życie w tej wspaniałej świątyni, przeistoczonej w staromiejską twierdzę.
Dowodzenie walkami w katedrze było chyba najważniejsza życiową rola aktora Zbigniewa Blichewicza.

2008-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Diecezja Sandomierska: każdy z księży podejmie post o chlebie i wodzie w intencji własnej świętości

2024-06-17 13:37

Bożena Sztajner/Niedziela

W Kurii Diecezjalnej w Sandomierzu pod przewodnictwem Biskupa Ordynariusza Krzysztofa Nitkiewicza odbyło się posiedzenie Rady Kapłańskiej. Obecny był także biskup pomocniczy senior Edward Frankowski oraz wikariusz generalny ks. Rafał Kułaga.

Na początku spotkania bp Krzysztof Nitkiewicz zreferował zagadnienia poruszane na ostatnim posiedzeniu plenarnym Konferencji Episkopatu Polski.

CZYTAJ DALEJ

Jasna Góra: 25. Ogólnopolska Pielgrzymka Podwórkowych Kółek Różańcowych Dzieci

2024-06-16 18:20

[ TEMATY ]

Jasna Góra

Jasna Góra

Od św. Jana Pawła II uczą się wytrwałości w modlitwie różańcowej zawierzając swoje życie Matce Bożej. Są w niego zapatrzeni, bo to On zachęcał do modlitwy różańcowej mówiąc, że to jest skarb, który trzeba odkryć. Na Jasnej Górze odbyła się 25. Ogólnopolska Pielgrzymka Podwórkowych Kółek Różańcowych Dzieci Radia Maryja. Jubileuszowa pielgrzymka przebiegała pod hasłem „Jestem w Kościele”.

- To dziękczynienie Panu Bogu, za dar Kościoła, a w tym Kościele, także za wspólnotę Podwórkowych Kółek Różańcowych Dzieci, która każdego dnia odpowiadając na zaproszenie Matki Najświętszej, bierze do swoich dłoni różaniec i odmawia go z dziecięcą wiarą i ufnością - powiedział o. Piotr Dettlaff, opiekun różańcowych wspólnot

CZYTAJ DALEJ

Wschowa za życiem

2024-06-17 13:48

[ TEMATY ]

Zielona Góra

marsz dla życia i rodziny

fara Wschowa

franciszkanie Wschowa

Krystyna Pruchniewska

Marsz dla Życia i Rodziny we Wschowie

Marsz dla Życia i Rodziny we Wschowie

Marsz dla Życia i Rodziny w niedzielę 16 czerwca przeszedł ulicami Wschowy. Na koniec odbył się festyn rodzinny przy kościele pw. św. Jadwigi Królowej.

W inicjatywie udział wzięli wierni ze wszystkich wschowskich parafii, wyrażając poparcie dla rodziny zbudowanej na małżeństwie kobiety i mężczyzny oraz postawy otwartości na potomstwo. Kolorowy pochód wyrażał też afirmację życia i pragnienie jego ochrony od poczęcia do naturalnej śmierci. Marsz dla Życia i Rodziny uczestnicy rozpoczęli Koronką do Miłosierdzia Bożego na Placu Farnym. Wiele osób niosło kolorowe balony. Pochód zakończył się w kościele św. Jadwigi Królowej, gdzie uczestnicy zawierzyli ochronę życia w modlitwie przy relikwiach błogosławionej Rodziny Ulmów.

CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję