Reklama

Spojrzenie w przeszłość

O trzech damach polskich patriotkach i artystkach z XIX wieku

Niedziela Ogólnopolska 8/2004

Natalia Kicka. „Święty Kazimierz”, karta kodeksu z przekładem bulli Ineffabilis” na język rosyjski.

Natalia Kicka. „Święty Kazimierz”, karta kodeksu z przekładem bulli Ineffabilis” na język rosyjski.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Polskie damy w XIX wieku w różnoraki sposób uczestniczyły w sprawach Polski, która nie istniała wtedy na mapie.
8 grudnia 1854 r. papież Pius IX proklamował dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny w bulli Ineffabilis Deus. Bulla ta została przetłumaczona na wszystkie języki świata, a wśród nich trzech narodów: Polski, Rusi i Litwy, tworzących jeszcze przedrozbiorową Rzeczpospolitą. Tłumaczenia bulli na język polski dokonał ks. Aleksander Jełowicki (1804-77), erudyta i tłumacz przebywający na emigracji od powstania listopadowego.
Karty z ręcznie pisanymi tekstami bulli polskiej, ruskiej i litewskiej zostały ozdobione niezwykłymi bordiurami (obramieniami). Poziom tych niezwykle precyzyjnych akwarelowych malowideł, nawiązujących do zdobienia dawnych ksiąg rękopiśmiennych, był bardzo wysoki. Treść bordiur miała zapoznawać z historią Polski (w skrócie) dostojnego Adresata - papieża Piusa IX. Karty poszczególnych bulli pokryły malowidłami trzy polskie arystokratki: Maria z Tyzenhauzów hr. Aleksandrowa Przeździecka, Natalia z Bispingów hr. Kicka, Idalia z Sobańskich hr. Broel Plater.
Z trzech ksiąg ofiarowanych papieżowi Piusowi IX najwyższy poziom reprezentowała bulla polska. Malowidłami akwarelowymi ozdobiła ją niezwykle utalentowana Maria z Tyzenhauzów hr. Aleksandrowa Przeździecka.
Hrabina Aleksandrowa odebrała bardzo staranne wychowanie domowe, ucząc się ornitologii, muzyki i rysunku u swego ojca Konstantego Tyzenhauza, pułkownika armii Księstwa Warszawskiego. Wyszła za mąż za hrabiego Aleksandra Przeździeckiego w 1845 r. Z mężem przebywała wśród elit patriotyczno-artystycznych i wśród artystów w Rzymie (4 lata) i w Paryżu (12 lat). Uczyła się rysunku i malarstwa prywatnie u profesjonalistów. Jej nazwisko znalazło się w słynnym leksykonie artystów Thieme-Beckera. Swój talent malarski poświęciła głównie zdobieniu bulli, aby przysłużyć się sprawie Polski. Jej działanie przerwała śmierć.
Ks. Michał Janocha zwraca uwagę na zamieszczony m.in. w polskiej wersji bulli inicjał „B”, w którego górnej części znajduje się wizerunek Matki Bożej Częstochowskiej, a w dolnej - scenka, gdzie dama w czarnej sukni i w czarnym welonie wręcza Piusowi IX w komnacie Watykanu (za oknem widnieje kopuła Bazyliki św. Piotra) książkę - polską bullę.
Natalia z Bispingów Kicka herbu Gozdawa - arystokratka polska, autorka kilku rozpraw starożytnych (jedna z nich zawiera 25 litografii według jej rysunków), wykonała prace malarskie i program ikonograficzny bulli ruskiej, konsultując to z tłumaczem.
Autorką dekoracji malarskiej bulli litewskiej była Idalia z Sobańskich Broel Plater. Bulla litewska została pomyślana wyłącznie w konwencji religijnej, nie zawiera akcentów historycznych i politycznych. Koncepcja artystyczna jej bordiur jest bardzo jednolita i stanowią ją w dużej mierze kwiaty. Kwiaty te są wykonane mistrzowsko i często symbolizują Matkę Bożą - a więc lilie, fiołki, róże, konwalie. Girlandy kwiatów oplatają np. wizerunek Matki Bożej Ostrobramskiej, herby, architekturę gotycką itp. W bordiurach bulli litewskiej występują też wyobrażenia płodów ziemi - zboże, warzywa i owoce. Jak wyraził się ks. Michał Janocha - „wśród tych kwiatów nie ma ukrytych armat”.
Hrabina Plater i żmudzki autor przekładu tekstu bulli Ineffabilis na litewski ustalili tu wyłącznie religijny program, odmienny całkowicie od patriotyczno-politycznego nastroju dekoracji malarskich bulli polskiej i ruskiej.
Francuski teolog M. Sire opracował rozległą bibliografię towarzyszącą proklamowanemu dogmatowi. Zbiór wielojęzycznych kodeksów złożył się na Collezione M. D. Sire’a i jako taki wszedł do Biblioteki Watykańskiej. Tam zainteresował ks. Janusza Pasierba, który oczarowany przez trzy bulle Ineffabilis: polską, ruską i litewską, napisał wiersz Polacy w Rzymie XIX. Oto jego fragment:
... w rzymskich salonach zjawiały się damy,
w koronkowej żałobie z czarną biżuterią,
malowały do śmierci piękne miniatury,
żeby papież patrząc na nie pamiętał o Polsce...
Ks. Janusz Stanisław Pasierb, wielki humanista, mistrz słowa, opracowywał polonika artystyczne w Rzymie na Watykanie. Wśród nich wiele uwagi poświęcił bulli Ineffabilis w wersji polskiej, ruskiej i litewskiej. Pracę przerwała mu śmierć w 1993 r. Kontynuował ją ks. Michał Janocha, wybitny historyk sztuki, uczeń ks. Pasierba, wykładowca uniwersytecki, i powstało cenne dzieło Polonica artystyczne w zbiorach watykańskich, wydane w połowie 2000 r.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2004-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Leon XIV podczas modlitwy Regina Caeli do młodych: Nie lękajcie się!

2025-05-11 12:11

[ TEMATY ]

Anioł Pański

Papież Leon XIV

VATICAN MEDIA

Podczas pierwszego niedzielnego spotkania z wiernymi, przed południową modlitwą Regina Caeli, Papież Leon XIV wyraził wdzięczność, że pierwsza niedziela jego posługi przypada w Niedzielę Dobrego Pasterza. Przypomniał m.in. o obchodzonym dziś 62. Światowym Dniu Modlitwy o Powołania i orędziu, jakie na tę okazję przygotował jeszcze papież Franciszek. Zapewnił, że wraz z całym Kościołem modli się o powołania, zwłaszcza do kapłaństwa i życia zakonnego, których Kościół bardzo dziś potrzebuje.

Podziel się cytatem Papież powitał też uczestników jubileuszowego spotkania Orkiestr Dętych i Muzyki Ludowej, którzy obecni byli na Placu św. Piotra, dziękując za ich muzykę, którą uświetniają święto "Chrystusa Dobrego Pasterza: tak, to On prowadzi Kościół wraz ze swoim Duchem Świętym."
CZYTAJ DALEJ

Czy słucham głosu Pana?

2025-04-11 10:45

[ TEMATY ]

homilia

rozważania

Agata Kowalska

Rozważania do Ewangelii J 10, 27-30.

Niedziela, 11 maja. Czwarta Niedziela Wielkanocna
CZYTAJ DALEJ

Papież odprawił Mszę przy Grobie św. Piotra

2025-05-11 11:50

[ TEMATY ]

Papież Leon XIV

Vatican News

W niedzielny poranek Papież Leon XIV odprawił Mszę św. przy Grobie ś. Piotra Apostoła. Modlił się też w miejscach spoczynku swych poprzedników.

Jak poinformowało watykańskie Biuro Prasowe, w niedzielny poranek Papież Leon XIV udał się do Grot Watykańskich, gdzie, przy ołtarzu obok Grobu św. Piotra Apostoła, sprawował Mszę św. którą wraz z nim koncelebrował m.in. generał Zakonu św. Augustyna, o. Alejandro Moral Anton. Po zakończeniu Eucharystii, Ojciec Święty udał się też na modlitwę przy grobach swoich poprzedników, oraz w Niszy Paliuszy, w której znajdują się relikwie św. Piotra.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję