„Czujce tu ze serca toni
Skłod nasz apostolsci:
- Nie masz Kaszub bez Polonii,
A bez Kaszub Polszci”.

Te słowa w kaszubskiej gwarze wypowiedział do nas 11 czerwca 1987 r. z ołtarza wzniesionego ponad gdyńskim skwerem nadmorskim - Ojciec Święty Jan Paweł II. To słowa Hieronima Jarosza Derdowskiego - Kaszuba, Polaka gorącego serca. W 1880 r. Derdowski własnym sumptem wydał swój poemat będący, jak pisze we Wstępie do wydania w 1990 r. Jerzy Sempa, podróżą do źródeł kultury ludu kaszubskiego - O panu Czorlińskim, co do Pucka po sece jechoł. W tym promieniującym miłością Ojczyzny poemacie Derdowski dał Kaszubom pieśń ułożoną na nutę Mazurka Dąbrowskiego, pieśń, która stała się ich hymnem.
Gdynia, słoneczny dzień 1 lipca 2006 r. Dzień Zjazdu Kaszubów zorganizowanego przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w 50. rocznicę powstania Zrzeszenia. Jego uczestnicy przybywają kutrami i pociągami z całego Pomorza. Podążają przez ulice Gdyni w pochodzie z orkiestrami, idą całe rodziny, w pięknych regionalnych strojach, z transparentami i chorągwiami, śpiewają. Gdynianie pozdrawiają ich wzruszeni i radośni. Zostaje oddany hołd Antoniemu Abrahamowi przed jego pomnikiem - apostołowi narodowej sprawy, synowi ziemi kaszubskiej, bojownikowi o jej polskość. Kaszubi podążają do gdyńskiej kolegiaty Najświętszej Maryi Panny. Z dwu stron ołtarza herby: Biały Orzeł w koronie na czerwonym tle, czarny Gryf na tle złotym. Przybyłych wita prałat kolegiaty ks. Edmund Wierzbowski. Liturgia sprawowana jest w gwarze kaszubskiej. Mszę św. odprawia i homilię wygłasza abp Tadeusz Gocłowski. Obydwaj kapłani mówią o niezłomnym trwaniu Kaszubów przez wieki z Bogiem i Macierzą. Za to niezłomne trwanie trzeba było płacić cenę najwyższą. Nie wszyscy wiedzą, że coroczny, radosny Targ Dominikański w Gdańsku odbywa się w tragiczną rocznicę. Król Władysław Łokietek, jak kiedyś Konrad Mazowiecki, popełnił nieodwracalny w skutkach błąd - poprosił niemieckich rycerzy Zakonu Krzyżackiego o pomoc w odparciu oblegających Gdańsk Brandenburczyków. Krzyżacy przybyli w 1308 r., odparli Brandenburczyków, opanowali miasto i w dniu jarmarku na św. Dominika wymordowali 10 tys. rdzennych mieszkańców Gdańska - Kaszubów. Zburzyli zamek książąt pomorskich i wznieśli swój. Sprowadzili Niemców. Ten fakt żyje w świadomości pokoleń Kaszubów...
Walka o wolną Polskę w czasie zaborów. W Powstaniu Styczniowym 1863 r. Kaszubi w tworzonych na Pomorzu oddziałach kosynierów przedzierali się przez pruski kordon, zasilając powstańcze szeregi. Gdy podczas I wojny światowej Polska zrywała kajdany niewoli, żołnierze Pułku Kaszubskiego mieli na kołnierzach „Gryfa Pomorskiego”. 10 lutego 1920 r. Kaszubi witali gen. Józefa Hallera zaślubiającego Polskę z Bałtykiem. Rok 1939, jesień, Niemcy mordują w lesie w Piaśnicy 12 tys. i w lesie Szpęgawskim 7 tys. Kaszubów. Później zbrodni dokonywano w Stutthofie. Powstają konspiracyjne organizacje „Gryfa Kaszubskiego”. W 1941 r. powstaje Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Pomorski”. Współtwórcami tych organizacji byli księża i nauczyciele. „Gryf Pomorski” głosił program odzyskania dla Polski dawnych jej ziem - Pomorza Zachodniego, Gdańska, Prus Wschodnich i całego Śląska. W marcu 1945 r. w Londynie powstaje Związek Pomorski. Po wojnie walczący o Polskę Kaszubi są prześladowani przez rządzących z nadania Moskwy komunistów. Są więzieni, mordowani, wywożeni na Sybir. Komendant „Gryfa Pomorskiego” Augustyn Westphal umiera w Wejherowie 27 września 1946 r. na zawał serca, przedtem więziony i torturowany.
Źródłem siły, która pomagała trwać, była wiara. Wiara - także źródłem radości. Ta radość wypełnia pieśni i tańce kaszubskie. Przekonaliśmy się o tym podczas kaszubskiego festynu na gdyńskim Skwerze Kościuszki.

Hymn Kaszubów

1880 r.

Słowa: Hieronim Jarosz Derdowski
Melodia Mazurka Dąbrowskiego

Tan, gdzie Wisła od Krakowa
W Polszcze morze płenie,
Polska wiara, polska mowa
Nigde nie zadzinie.

My z mniemcami wiecie całe
Krwawe wiedle wojne,
Wolne pieśnie w jedno brzmniałe
Bez gore i chojne.

Przeszedł Krzyżok w twardy blasze,
Poleł wse i mniasta,
Za to jego cepe nasze
Grzmocełe lot dwa sta.

Nos zawołał do swy rote
Polszczi król Jadziełło,
Tej w mniemniecciech karkach gnote
Trzeszczało, jaż miło.

Gdze krol Kazmnierz gnoł Krzyżaka?
Gnoł go pod Chonice!
Bo go zgnietłe, jak roboka,
Kaszubscie kłonice.

Ciej roz naju okrętami
Szwede najechałe
Me żesme jech kapuzami
Z Pucka wenekale

Krzyżem świętym przeżegnanie,
Sec, seciera, kosa,
Z tem Kaszuba w piekle stanie,
Djabłu utrze nosa.

Nasz Stanisław Kostka święty,
Co się u nas rodzeł,
Nie dopuscy, be zawzięty
Wrog nąm długo szkodzeł.

Płaczą matce nad senami,
Płaczą dzys dzewice,
Hola, jesz je Bog nad nami.
Doł cepe, kłonice.