Zapomniana piosenka, gdzieś pod sercem ukryta...

„Czujce tu ze serca toni
Skłod nasz apostolsci:
- Nie masz Kaszub bez Polonii,
A bez Kaszub Polszci”.

Te słowa w kaszubskiej gwarze wypowiedział do nas 11 czerwca 1987 r. z ołtarza wzniesionego ponad gdyńskim skwerem nadmorskim - Ojciec Święty Jan Paweł II. To słowa Hieronima Jarosza Derdowskiego - Kaszuba, Polaka gorącego serca. W 1880 r. Derdowski własnym sumptem wydał swój poemat będący, jak pisze we Wstępie do wydania w 1990 r. Jerzy Sempa, podróżą do źródeł kultury ludu kaszubskiego - O panu Czorlińskim, co do Pucka po sece jechoł. W tym promieniującym miłością Ojczyzny poemacie Derdowski dał Kaszubom pieśń ułożoną na nutę Mazurka Dąbrowskiego, pieśń, która stała się ich hymnem.
Gdynia, słoneczny dzień 1 lipca 2006 r. Dzień Zjazdu Kaszubów zorganizowanego przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w 50. rocznicę powstania Zrzeszenia. Jego uczestnicy przybywają kutrami i pociągami z całego Pomorza. Podążają przez ulice Gdyni w pochodzie z orkiestrami, idą całe rodziny, w pięknych regionalnych strojach, z transparentami i chorągwiami, śpiewają. Gdynianie pozdrawiają ich wzruszeni i radośni. Zostaje oddany hołd Antoniemu Abrahamowi przed jego pomnikiem - apostołowi narodowej sprawy, synowi ziemi kaszubskiej, bojownikowi o jej polskość. Kaszubi podążają do gdyńskiej kolegiaty Najświętszej Maryi Panny. Z dwu stron ołtarza herby: Biały Orzeł w koronie na czerwonym tle, czarny Gryf na tle złotym. Przybyłych wita prałat kolegiaty ks. Edmund Wierzbowski. Liturgia sprawowana jest w gwarze kaszubskiej. Mszę św. odprawia i homilię wygłasza abp Tadeusz Gocłowski. Obydwaj kapłani mówią o niezłomnym trwaniu Kaszubów przez wieki z Bogiem i Macierzą. Za to niezłomne trwanie trzeba było płacić cenę najwyższą. Nie wszyscy wiedzą, że coroczny, radosny Targ Dominikański w Gdańsku odbywa się w tragiczną rocznicę. Król Władysław Łokietek, jak kiedyś Konrad Mazowiecki, popełnił nieodwracalny w skutkach błąd - poprosił niemieckich rycerzy Zakonu Krzyżackiego o pomoc w odparciu oblegających Gdańsk Brandenburczyków. Krzyżacy przybyli w 1308 r., odparli Brandenburczyków, opanowali miasto i w dniu jarmarku na św. Dominika wymordowali 10 tys. rdzennych mieszkańców Gdańska - Kaszubów. Zburzyli zamek książąt pomorskich i wznieśli swój. Sprowadzili Niemców. Ten fakt żyje w świadomości pokoleń Kaszubów...
Walka o wolną Polskę w czasie zaborów. W Powstaniu Styczniowym 1863 r. Kaszubi w tworzonych na Pomorzu oddziałach kosynierów przedzierali się przez pruski kordon, zasilając powstańcze szeregi. Gdy podczas I wojny światowej Polska zrywała kajdany niewoli, żołnierze Pułku Kaszubskiego mieli na kołnierzach „Gryfa Pomorskiego”. 10 lutego 1920 r. Kaszubi witali gen. Józefa Hallera zaślubiającego Polskę z Bałtykiem. Rok 1939, jesień, Niemcy mordują w lesie w Piaśnicy 12 tys. i w lesie Szpęgawskim 7 tys. Kaszubów. Później zbrodni dokonywano w Stutthofie. Powstają konspiracyjne organizacje „Gryfa Kaszubskiego”. W 1941 r. powstaje Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Pomorski”. Współtwórcami tych organizacji byli księża i nauczyciele. „Gryf Pomorski” głosił program odzyskania dla Polski dawnych jej ziem - Pomorza Zachodniego, Gdańska, Prus Wschodnich i całego Śląska. W marcu 1945 r. w Londynie powstaje Związek Pomorski. Po wojnie walczący o Polskę Kaszubi są prześladowani przez rządzących z nadania Moskwy komunistów. Są więzieni, mordowani, wywożeni na Sybir. Komendant „Gryfa Pomorskiego” Augustyn Westphal umiera w Wejherowie 27 września 1946 r. na zawał serca, przedtem więziony i torturowany.
Źródłem siły, która pomagała trwać, była wiara. Wiara - także źródłem radości. Ta radość wypełnia pieśni i tańce kaszubskie. Przekonaliśmy się o tym podczas kaszubskiego festynu na gdyńskim Skwerze Kościuszki.