Reklama

Dwutomowa Ewangelia

Wraz z „Niedzielą” można nabyć Ewangelię według św. Łukasza. Warto zatem nieco bliżej przyjrzeć się zarówno temu dziełu, jak i jego autorowi

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Ewangelia według św. Łukasza wyróżnia się spośród pozostałych Ewangelii dwoma zasadniczymi cechami. Jako jedyna ma swoją kontynuację w innej księdze Nowego Testamentu, którą są Dzieje Apostolskie (za miesiąc ukażą się wraz z naszym tygodnikiem). A zatem Łukaszowe dzieło zawiera dwa tomy (pierwotnie tworzyły one jedną księgę). Ponadto redaktor tych pism, jako jedyny wśród Ewangelistów, przedstawia się za pośrednictwem zwrotu „ja”, czyli w 1. os. l. poj., prezentując swoje zamierzenia literackie, historyczne i teologiczne. Czyni to za pomocą wstępu (zob. Łk 1, 1-4), który w tym samym czasie wprowadza do obu pism, i który znajduje swoje echo na początku Dziejów Apostolskich (zob. 1,1nn.).

Dlaczego oddzielono Łk od Dz?

Reklama

Dwuczęściowe przesłanie o Jezusie z Nazaretu (Łk) i rozkwitającym Kościele (Dz) zostało definitywnie przyjęte oraz usankcjonowane na przełomie I i II stulecia. Łączy je wspólne słownictwo (m.in. specyficzny język, a także stylistyczne charakterystyczne szczegóły). Autor stara się być zarówno historykiem, jak i teologiem. Pierwszy tom, czyli Ewangelia, obecnie liczy 24 rozdziały (1152 wiersze). Jest ona najdłuższa wśród Ewangelii kanonicznych. Najstarsze zaś sformułowanie tytułu („Ewangelia według Łukasza”) pochodzi z papirusowego manuskryptu (p75) datowanego na lata 175-225 i przechowywanego obecnie w Genewie.
Wielu badaczy wskazuje na praktyczny powód, dla którego dokonano podziału całości tego, jakże zajmującego utworu. Otóż miała na to wpłynąć kilkunastometrowa długość pierwotnego manuskryptu (zwoju). Podział na dwie kilkumetrowe części ułatwiał bowiem czytanie, gdyż prościej było zwijać i rozwijać materiał piśmienniczy na dwa drewniane trzymadła. Ponadto krótsze i lżejsze zwoje łatwiej było transportować oraz kopiować.
Wydaje się jednak, że można wskazać na o wiele ważniejszą przyczynę podziału Łukaszowego dzieła. Oddzielenie mogło mieć też charakter doktrynalny. W starożytnym Kościele istniało bowiem wiele apokryficznych ewangelii. A zatem te prawdziwe (kanoniczne) należało oddzielić od tych nieprawdziwych (niekanonicznych). Ewangelia ta została zatem odseparowana i dopasowana do innych Ewangelii. W ten sposób Ewangelie zaczęły żyć jakby własnym, oddzielnym życiem. Zostały razem zebrane i tak były kopiowane.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Specyfika trzeciej Ewangelii

Ogólny schemat trzeciej Ewangelii przedstawia się mniej więcej następująco: wstęp (1, 5 - 2, 52), przygotowanie do publicznej działalności (3, 1 - 4, 13), Jezus w Galilei (4, 14 - 9, 50), wędrówka w kierunku Jerozolimy (9, 51 - 19, 28), Jezus wchodzi do Jerozolimy (19, 29 - 21, 38) oraz męka i zmartwychwstanie (22 - 24).
Generalnie autor w swoim utworze wykorzystuje znane mu z pewnością dzieło Markowe i tzw. źródło Q (w biblistyce tak określa się materiał, który wykorzystali ewangeliści; pochodzi od niemieckiego słowa „Quelle” - źródło).
Niemniej zaprezentowana przez niego wersja Dobrej Nowiny zawiera niespotykane nigdzie teksty (ok. 550 wierszy), które zachowały się do naszych czasów właśnie dzięki Łukaszowi. Są nimi: opowiadanie o dzieciństwie Jezusa (1 - 2), Jego drzewo genealogiczne (3, 23 - 38), inauguracyjne wystąpienie w Nazarecie (4, 16 - 30), niektóre przypowieści (np.: o miłosiernym Samarytaninie, zgubionej drachmie, miłosiernym ojcu - znanej też jako przypowieści o synu marnotrawnym, bogaczu i Łazarzu, faryzeuszu i celniku), opowiadania o cudach (np.: wskrzeszenie syna wdowy z Nain, uzdrowienie dziesięciu trędowatych), fragmenty tekstów pasyjnych (22, 28-32; 23, 6-12.39-43) oraz opowiadania paschalne (24, 13-52).

Kim był autor trzeciej Ewangelii?

W samym jej tekście pozostaje on anonimowy, co było normalną praktyką w tamtych czasach. Bez wątpienia był pisarzem świetnie władającym greką (tzw. koine dialektos), znającym doskonale kulturę grecko-rzymską i posiadającym bardzo dobre wykształcenie (np. znajomość zasad retoryki, o czym świadczą choćby niektóre fragmenty Dz).
Doskonale znał Biblię hebrajską w jej greckiej wersji (LXX) oraz reguły egzegezy żydowskiej. Nie do końca jednak znał np. przepisy obowiązujące przy sprawowaniu świątynnych rytów (np. opowiadanie o prezentacji maleńkiego Jezusa w świątyni - 2, 22-40 - niezbyt poprawnie miesza ze sobą rytuał oczyszczenia kobiety, która dopiero co urodziła dziecko - nie wymagał on obecności noworodka - i wykupienie pierworodnego, który nie był związany ze świątynią).
Można zatem przypuszczać, że Łukasz był z pochodzenia Grekiem, który przed przejściem na chrześcijaństwo był prozelitą sympatyzującym z religią Mojżeszową. Znał ją więc bardzo dobrze.
Według tradycji sięgającej pierwszych wieków i poświadczonej przez przywołany już wcześniej papirus p75 oraz św. Ireneusza z Lyonu (ok. 140 - ok. 202), „Łukasz był towarzyszem Pawła” (por. Kol 4, 14, 2 Tm 4, 11, Flp 24) i napisał „księgę Ewangelii, którą głosił Paweł”. Potwierdza to też potem tzw. Fragment Muratoriego, gdzie jest mowa również o tym, że Łukasz był lekarzem. Inne świadectwa (od II do IV stulecia) dodają, że pochodził z Antiochii Syryjskiej (dzisiejsza turecka Antakyja położona nad rzeką Orontes, 40 km od Morza Śródziemnego), a zmarł w wieku 83 lat w Bitynii (również dzisiejsza Turcja).

Data i miejsce powstania oraz adresaci

Dzieło Łukaszowe (Łk i Dz) powstało prawdopodobnie we wschodniej części basenu śródziemnomorskiego (być może w Efezie, Antiochii, Achai lub Macedonii). Niektórzy wskazują na Rzym, gdyż tam kończą się Dz. W każdym razie jest to przesłanie adresowane do szerokiej rzeszy czytelników. Jest ono po prostu uniwersalne i ma przekonać ich co do prawdziwości Dobrej Nowiny odnoszącej się do Jezusa z Nazaretu i zapowiadanego przez Niego nadejścia Bożego królestwa.
Wydaje się, że ostateczna wersja trzeciej Ewangelii powstała między 80 a 85 r. Dzieło nie jest inspirowane prześladowaniami pierwszych chrześcijan, a teologia Ewangelisty odzwierciedla problematykę odnoszącą się do trzeciej generacji chrześcijan. Prezentuje on historię Jezusa, umieszczając ją w powszechnym zamierzeniu Boga odnośnie do naszego zbawienia, które dokonuje się w Jego Synu. Dokonuje się to już dziś w wierze w Jezusa Chrystusa, który wypełnia starotestamentowe proroctwa. Szerzej o teologii zarówno Łk, jak i Dz napiszę za miesiąc, ponieważ jest ona wspólna obu nowotestamentowym księgom.

2007-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

W imię władzy – jak brudna kampania miała zatrzymać Karola Nawrockiego

2025-07-08 20:47

[ TEMATY ]

felieton

Samuel Pereira

Materiały własne autora

Samuel Pereira

Samuel Pereira

W polskiej polityce widzieliśmy już wiele. Emocje, ostre starcia, manipulacje, a nawet oszczerstwa – to wszystko zdarzało się wcześniej. Ale kampania prezydencka 2025 roku wyznaczyła nowe „standardy”. Bo to już nie była walka na wizje, idee czy nawet programy. To była walka o wszystko – o domknięcie systemu, o bezkarność, o podporządkowanie ostatnich niezależnych instytucji. I dlatego też atak na Karola Nawrockiego przybrał kształt nie tylko brutalny, ale wręcz obrzydliwy.

Z dzisiejszej perspektywy, po ogłoszeniu przez Sąd Najwyższy ważności wyborów, a tuż przed zaprzysiężeniem nowego prezydenta, wychodzą na jaw kulisy kampanii, które powinny zmrozić krew w żyłach każdego, komu zależy na demokracji – niezależnie od sympatii politycznych.
CZYTAJ DALEJ

Oman otwiera się na katolików, powstało centrum duszpasterskie

2025-07-08 12:47

[ TEMATY ]

Oman

Vatican Media

Biskup Paolo Martinell

Biskup Paolo Martinell

Zdaniem wielu, to wydarzenie historyczne – w Omanie uroczyście otwarto nowe centrum duszpasterskie dla katolików. To miejsce, położone przy parafii Ducha Świętego w Ghala, części stolicy kraju – Maskatu - ma służyć formacji chrześcijańskiej, katechezie oraz jako dom dla kapłanów. Inicjatywa ta została zrealizowana dzięki zaangażowaniu lokalnej wspólnoty i duchowieństwa z Wikariatu Apostolskiego Arabii Południowej.

„Otwarcie tego centrum to wydarzenie historyczne, które rozpoczyna nowy rozdział – powiedział biskup Paolo Martinelli, wikariusz apostolski Arabii Południowej, franciszkanin kapucyn. Jak zaznaczył, budowa była tego miejsca, przy kościele Ducha Świętego, była odpowiedzią na długo wyczekiwane pragnienie wiernych z Ghala i całego wikariatu.
CZYTAJ DALEJ

IMGW: mogą pojawić się podtopienia. Sytuacja nie jest w 100% bezpieczna

2025-07-08 15:17

[ TEMATY ]

IMGW

opady

podtopienia

Adobe.Stock

Kulminacyjny moment opadów przypadnie w nocy z wtorku na środę; prognozy są korzystniejsze niż te z września 2024 roku - poinformowały we wtorek na konferencji IMGW i Wody Polskie.

W poniedziałek strażacy odnotowali 2200 interwencji w związku z burzami. W najbliższych dniach niż przemieszczający się nad Polską przyniesie intensywne opady deszczu.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję