Papieżowi Franciszkowi przypisuje się epokową zasługę ukazania za pomocą teologii stworzenia sposobu wyjścia z kryzysu ekologicznego, który zawarł w swojej encyklice „Laudato Sì”. Jak wskazał papież, istnieje realna możliwość, że nasza planeta stanie się niezdatna do zamieszkania z powodu negatywnych skutków rewolucji przemysłowej trwającej od XIX wieku. Ludzkość nie potrafi przeciwstawić się temu globalnemu niebezpieczeństwu jedynie za pomocą nauki i technologii lub nowego gospodarczego porządku świata i całkowitej scyfryzowanej kontroli społeczeństwa. Potrzebna jest tu głębsza refleksja nad znaczeniem bytu w ogóle, nad miejscem człowieka w kosmosie, nad etycznymi zasadami naszego współistnienia oraz nad otwartością wobec naszych duchowych i religijnych pytań oraz naszej nadziei na transcendencję.

W świetle samoobjawienia się Boga jako stwórcy (Creator) i doskonaliciela świata (Consumator), rozpoznajemy w Nim swoje pochodzenie i cel. Nie jest to jedynie Bóg rozumiany, jako absolutna zasada bytu i wiedzy w metafizyce, ale przede wszystkim Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba, ojciec Jezusa Chrystusa, mówiący do nas osobowo na „ty“.

W ten sposób rozumiemy siebie samych jako osobę odpowiadającą na kierowane do nas Słowo Boga. Z definicji „osoba” jest bytem indywidualnym o charakterze duchowym i moralnym. Jeżeli więc każda istniejąca istota ludzka jest odwiecznie powołana, aby stać się synem lub córką Boga, wówczas nie może ona nigdy stać się jedynie materiałem budulcowym dla lepszej przyszłości, dla przyszłych pokoleń (marksizm-leninizm) ani zostać uznana za nadwyżkę materiału ludzkiego, bezużytecznego do produkcji gospodarczej (kapitalizm manchesterski) lub uznana za szkodliwy dla środowiska odpad, którego należy się pozbyć tak szybko, jak to możliwe, poprzez aborcję, eutanazję lub państwową kontrolę urodzeń.

To szczególne zaangażowanie ekologiczne papieża Franciszka – poza zawsze aktualną prawdą wiary w świat jako Stworzenie Boże – zostało dobrze przygotowane przez jego bezpośrednich poprzedników na katedrze Piotrowej. Pamiętamy przemówienie Benedykta XVI. w niemieckim Bundestagu (2011), kiedy niejako otworzył ekologię środowiska naturalnego na prawdziwą ekologię człowieka. Jako istota stworzona przez Boga w ciele i duszy, człowiek nie jest przypadkowym wytworem kosmosu, ani nawet nie jakimś niefortunnym wytworem ewolucji, któremu przypisuje się cechy wręcz szkodnika w środowisku rzekomo idealnej flory i fauny. Świat jest raczej wspólnym domem, który nieustannie budujemy, ogrodem, o który musimy dbać. Ponieważ dzięki pracy naszych rąk i myśli ta (materialna) natura przekształca się w fizyczny i moralny krajobraz kulturowy. Albo mówiąc za św. Augustynem: potencjały-zasoby świata zostały przekazane naszej odpowiedzialności, abyśmy mogli je wykorzystać do życia zarówno technologicznie, jak i organizacyjnie (uti), oraz cieszyć się nimi poza praktycznym wykorzystaniem dla duchowego zbudowania i radości (frui). Dzieje się tak w filozofii i nauce, w literaturze, sztuce, architekturze i muzyce. Duch ludzki odnosi się empirycznie do rzeczywistości zmysłowo doświadczanego świata, a duchowo do transcendentalnych zasad bytu, wiary, nadziei i działania moralnego, które z perspektywy chrześcijańskiej odnajduje swój cel w dobru i osateczne spełnienie w miłości. Z jednej strony empirycznie działające nauki przyrodnicze i społeczne muszą realistycznie podejść do wyzwań związanych z kryzysem środowiska naturalnego, wykraczając poza ich cel jedynie gospodarczy lub instrumentalizację przez „Big Pharma“ i „BigTech“ lub nieludzką machinacyjną politykę. Z drugiej strony, w świetle antropologii filozoficznej i teologicznej, nasuwa się wyraźnie pytanie „Czym (kim) jest człowiek?”. Pytanie to, w którym według Immanuela Kanta można streścić całą metafizykę, zostało już wyrażone w modlitwie starotestamentalnej: „czym jest człowiek, że o nim pamiętasz, i czym syn człowieczy, że się nim zajmujesz? Uczyniłeś go niewiele mniejszym od istot niebieskich, chwałą i czcią go uwieńczyłeś. Obdarzyłeś go władzą nad dziełami rąk Twoich” (Ps 8,5-7).

Profesor Szyszko był człowiekiem, u którego podejście naukowo-empiryczne i osobista wiara w wyższy cel człowieka, połączyły się, dzięki osobistemu powołaniu przez Boga, w szczęśliwą syntezę. Zarówno jako przyrodnik, ale i jako katolik może być wzorem do naśladowania i inspiracją dla nas wszystkich. Spotkaliśmy się, gdy zaprosił mnie do zorganizowania z nim sympozjum w Sejmie na temat „Laudato Sì“. Artykuły pokonferencyjne zostały opublikowane w kilku językach. I na krótko przed swoją nagłą śmiercią miał okazję osobiście ofiarować papieżowi Franciszkowi imponujący tom liczący 700 stron. Tytuł tego zbiorowego dzieła brzmi: „Zrównoważony rozwój w świetle Enzykliki Laudato Si”, Warszawa 2016.

Pamiętam wizytę w jego letniskowym domu w Tucznie. Po długim dniu pracy i wielu wykładach z wielu dyscyplin naukowych byliśmy wyczerpani i zasiedliśmy w przytulnym miejscu do kolacji. On jednak powiedział, że najpierw musi mi pokazać swoją kolekcję chrząszczy. Dla mojego horyzontu myślowego, rozciągającego się pomiędzy metafizyką Arystotelesa a Ewangelią św. Jana, była to propozycja niemalże absurdalna. Dlaczego miałyby mnie zainteresować chrząszcze we wszystkich ich rodzajach? Gdy jednak ujrzałem ów bogaty zbiór, nie potrafiłem wyjść ze zdziwienia, które, jak wszyscy wiemy, stało na początku zachodniej filozofii. Za pomocą tego pieczołowicie uporządkowanego zbioru minister Szyszko prześledził drogę biologicznej ewolucji, która pośród przygodności wszystkiego, co stworzone, odsłania wewnętrzną logikę, wskazującą na stwórczy Logos Boga, bez którego nic nie powstało, co powstało (J 1,3).

Wobec napięć pomiędzy empirycznymi badaniami nauk przyrodniczych a teologią, której ustalenia sięgają nadprzyrodzonego objawienia Boga, protestancki teolog i męczennik hitlerowskiego terroru Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) dał odpowiedź na pytanie, gdzie mimo tego całego postępu w nauce wciąż jest miejsce dla Boga: a mianowicie… Bóg nie jest jakąś „zapchajdziurą“ dla naszych wciąż nierozwiązanych pytań i otwartych hipotez kosmologicznych i biologii ewolucyjnej. Bóg jest przez nas rozpoznawany w naturalnym świetle rozumu z dzieł Swego Stworzenia (Rz 1,19n), jest przez nas rozpoznawany w kwestiach już rozwiązanych, a nie jedynie postulowany hipotetycznie we wciąż jeszcze nierozwiązanych kwestiach i zagadkach badań przyrodniczych. Już Tomasz z Akwinu zauważył, że błąd w kwestii stworzenia może prowadzić do błędu co do samego Stwórcy. Tak było np. z przestarzałym już dzisiaj mechanistycznym obrazem świata z XVIII i XIX wieku, który w sposób ograniczony i jednostronny chciał być modelem filozoficznym świata. W nim idea Boga jako mechanika świata, Boga jako zegarmistrza, zdziałała więcej szkody niż pożytku dla chrześcijańskiej wiary w żywego Boga. Wiele osób miało wrażenie, że wiara w Boga objawionego w Jezusie Chrystusie jest niezgodna ze współczesną świadomością naukową. Albo zredukowali oni chrześcijaństwo do nauki jedynie moralnościowej czy formy humanitaryzmu, albo porzucili je na rzecz pseudo religii zastępczych i ideologii politycznych, które oferują siebie same jako alternatywne doktryny zbawienia.

Na zdechrystianizowanym Zachodzie dominującą ideologią jest dzisiaj post- i transhumanizm, paradoksalnie powiązany z wiarą w nadczłowieczeństwo. - Dochodzi nawet do tego, że np. Yuval Harari, filozof „Wielkiego Resetu“ ideologii Klausa Schwaba z Davos, głosi, iż tylko superbogaci są dzisiaj zbawicielami świata; zakłada, że ​​człowiek może się odtworzyć przy pomocy najnowocześniejszej technologii i sztucznej inteligencji i w ten sposób ukonstytuować się jako własny bóg.

A przecież już niemiecki filozof Fryderyk Nietzsche (1844-1900) ogłosił owego nadczłowieka pionierem antychrześcijańskiego nihilizmu. Kiedy to człowiek porzucił już swoje „wewenętrzne zwierzę“, stanął ponad sobą, czyli wywyższył się do pozycji „nadczłowiekia”. Bóg, którego czcił do tej pory jako swego Stwórcę, stał się jedynie widmem i iluzją. To nadczłowiek jest swoim własnym stwórcą i sam sobie jest bogiem.

Ale to, co wyłoniło się z uczniów tej ideologii, nie było boskim nadczłowiekiem, ale wręcz diabolicznym potworem XX wieku, który chciał wznieść się ponad zrujnowaną moralność chrześcijańską i ogromne góry trupów do stworzonego przez siebie pseudo raju, a w rzeczywistości przygotował piekło na ziemi dla swoich bliźnich.

Jeżeli człowiekowi nie pozwala się już być stworzeniem na obraz i podobieństwo Trójjedynego Boga, to taki człowiek pogrąża się w wirze antropologicznego nihilizmu. To całkowite zaprzeczenie sensu istnienia i życia, jako darmowego daru Bożego, nieuchronnie wynika z zaprzeczenia istnienia Boga i Jego bezwarunkowej woli zbawienia.