Festiwal „Gaude Mater”, którego jednym z nurtów jest ekumenizm, to obecnie największy w Polsce projekt promujący muzykę różnych religii i kultur. Miejscami prezentacji festiwalowych są przede wszystkim wnętrza częstochowskich świątyń różnych wyznań. Jak podkreśla dyrektor Festiwalu Małgorzata Z. Nowak, projekt rozwija się tak doskonale właśnie dzięki dobrej współpracy miasta Częstochowy, Kurii Metropolitalnej oraz Klasztoru Jasnogórskiego, ale też wielkiej życzliwości i pomocy gospodarzy kościołów ewangelicko-augsburskiego i prawosławnego, położonych - jak przystało na wspomniany ekumenizm - vis-ŕ-vis siebie. - Myślę, że nie dałoby się organizować tego Festiwalu, gdyby Częstochowa nie miała Jasnej Góry i nie miała pięknych kościołów - podkreśla Małgorzata Z. Nowak. - Festiwal zrodził się w Częstochowie właśnie dlatego, że jest Jasna Góra - dodaje. I z pewnością jego propozycje są tak różnorodne, jak różnorodna jest mozaika pielgrzymów przybywających na Jasną Górę.

Dwa jubileusze

Uroczysty koncert inauguracyjny, który odbył się 1 maja w Bazylice Jasnogórskiej, był jednocześnie głównym punktem obchodów 80. urodzin Wojciecha Kilara (więcej na s. 27) oraz 20-lecia Polskiej Federacji „Pueri Cantores”, która w dniach 30 kwietnia - 3 maja przeżywała w Częstochowie swój VII Kongres. Podczas koncertu zabrzmiały doskonale znane wielbicielom muzyki Kilara utwory dostojnego jubilata - „Bogurodzica”, „Exodus” i „Angelus”, dzieła, w których zaklęta jest historia Polski.

Szklana muzyka...

Niezwykle ciekawą propozycją Festiwalu był koncert na harmonikę szklaną i verrofon, w którym wystąpili artyści z Austrii - „Wiener Glasharmonika Duo”. Ci, którzy przybyli na koncert do kościoła pw. Najświętszego Imienia Maryi, zostali urzeczeni niezwykłym brzmieniem niecodziennych instrumentów. Christy i Gerald Schönfeldingerowie wykonali m.in. utwory Ch. W. Glucka, J. Haydna, F. Schuberta i W. A. Mozarta, a dzięki oryginalności instrumentów i pięknemu wnętrzu świątyni koncert okazał się prawdziwym spektaklem. Słuchacze wychodzący z koncertu zgodnie potwierdzali, że takiego fenomenu dotychczas na Festiwalu nie było.

Spotkanie z judaizmem

Nie jak to miało miejsce dotychczas - w Teatrze im. A. Mickiewicza czy Filharmonii Częstochowskiej, ale po raz pierwszy w świątyni - w progach kościoła ewangelicko-augsburskiego zabrzmiała muzyka synagogalna. Shmuel Barzilai, główny kantor synagogi w Wiedniu, któremu towarzyszył „Klezmer Reloaded” w składzie: Maciej Gołębiowski (klarnet) i Aleksander Szewczenko (akordeon), nie tylko przepięknie śpiewał pieśni judaizmu, ale także nawiązał podczas koncertu doskonały kontakt z publicznością, a muzykę i śpiew uzupełniły opowieści artystów.

Muzyka na fletnię Pana

Kolejna ze śmiałych propozycji Festiwalu - koncert muzyki na fletnię Pana dnia 2 maja, podobnie jak koncert „szklanej muzyki”, okazał się strzałem w dziesiątkę. Był bowiem niepowtarzalną wyprawą do świata magicznych dźwięków instrumentu znanego kiedyś w Polsce pod nazwą multanki, a dziś obecnego jedynie na Bałkanach. Mołdawianin Stefan Negura, z towarzyszeniem rumuńskiego zespołu „Traffic Strings”, oczarował słuchaczy pięknymi interpretacjami utworów W. A. Mozarta, A. Vivaldiego, J. S. Bacha, G. Rossiniego, G. Verdiego, a nawet Ennio Morricone.

Inauguracja liturgiczna

W tym roku, inaczej niż w poprzednich latach, miała miejsce 3 maja i ze względu na olbrzymi aparat wykonawczy - na jasnogórskim Szczycie. Podczas uroczystej Sumy celebrowanej ku czci Matki Bożej Królowej Polski zabrzmiała „Msza Świętokrzyska” na chór i organy Jana Maklakiewicza w wykonaniu 600 chórzystów z Polskiej Federacji „Pueri Cantores” i organisty Bogdana Stępnia pod dyrekcją Jarosława Jasiury.

Wybitni młodzi

Jednym z priorytetów Festiwalu „Gaude Mater” jest wspieranie młodych twórców. W tym celu wspólnie z warszawskim Instytutem „Musica Sacra” organizowany jest każdego roku Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski na utwór sakralny na chór mieszany a cappella. Zgodnie z festiwalową tradycją, utwory laureatów tegorocznej, VIII edycji Konkursu - Bartosza Kowalskiego, Phillipa Armstronga Cooke’a z Wielkiej Brytanii, Michała Malca i Douglasa Gary’ego Pewa z USA - zabrzmiały podczas Koncertu Prawykonań obok dzieł uznanych już kompozytorów.

Muzyka dawna

Wielką gratką dla wielbicieli muzyki dawnej był występ sopranistki Joanne Lunn z Wielkiej Brytanii oraz doskonałej „Akademie für Alte Musik Berlin” - niekwestionowanej gwiazdy Festiwalu. W wykonaniu solistki i należącej do światowej czołówki zespołów kameralnych, obchodzącej w tym roku jubileusz 30-lecia swego istnienia orkiestry, zabrzmiały oratoryjne utwory J. S. Bacha, które we wnętrzu kościoła seminaryjnego znalazły dla siebie godną przestrzeń.

Rockowy chorał

Ukłonem w kierunku młodej publiczności był koncert zespołu „Gregorian”. Zespół powstały w latach 90. z inicjatywy niemieckiego producenta muzycznego Franka Petersona, łączący w swej twórczości średniowieczny chorał gregoriański ze współczesną muzyką popową i rockową i znany z albumów „Masters of Chant”, musiał przyciągnąć wielką rzeszę publiczności. Fani „Gregorian”, którzy przyjechali na koncert do Częstochowy z wielu, często nawet odległych miast Polski, nie zawiedli się na prawdziwym widowisku, podczas którego zabrzmiały m.in.: „Only You”, „Heaven”, „Angels”, „Moment of peace”, „Hymn”.

Bogactwo Wschodu

Każdego roku wielkim zainteresowaniem cieszą się festiwalowe koncerty muzyki cerkiewnej, które od trzech lat odbywają się w budowanej cerkwi pw. Ikony Częstochowskiej Matki Bożej, z trudem mieszczącej miłośników muzyki prawosławia. W tym roku podczas Festiwalu zaprezentował się doskonały „Cosmic Voices from Bulgaria”, jeden z najbardziej znanych bułgarskich żeńskich chórów, który zachwycił publiczność prawdziwie niebiańskimi głosami i typowym dla kultury bałkańskiej porywającym brzmieniem.

Koncert pamięci

Koncert finałowy poświęcony został zmarłemu 21 września 2011 r. Krzysztofowi Pośpiechowi - wielkiemu społecznikowi i doskonałemu pedagogowi, twórcy Święta Muzyki w Częstochowie, pierwszemu dyrektorowi Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater” (1991-95), prezesowi Stowarzyszenia Przyjaciół „Gaude Mater”, twórcy i pierwszemu dyrektorowi Festiwalu. Podczas koncertu zabrzmiało „Requiem” W. A. Mozarta, jeden z ulubionych utworów Krzysztofa Pośpiecha, ale tym razem w wersji liturgicznej, rozszerzonej o fragmenty chorału gregoriańskiego.

Nie tylko koncerty

Festiwal „Gaude Mater” to nie tylko koncerty, ale i wystawy, spektakle i wykłady. W tym roku festiwalowa publiczność mogła obejrzeć wystawę fotografii Zdzisława Sowińskiego zatytułowaną „Wojciech Kilar. Teraz, teraz, teraz i... amen”, prezentowaną w Pawilonie Wystawowym w Parku im. S. Staszica, oraz wystawę malarstwa Kazimierza Bednarza w Galerii Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater” - organizatora Festiwalu.
Wielkim wydarzeniem był spektakl „Przejście” Leszka Mądzika z muzyką Tomasza Stańko w wykonaniu Sceny Plastycznej KUL.
Tradycyjnie natomiast Festiwalowi towarzyszyło seminarium dla dyrygentów chórów, muzyków i muzykologów, podczas którego z wykładami wystąpili: Michał Sławecki („Współczesne spojrzenie na interpretację gregoriańską w semiologicznej optyce”), Marek Dyżewski („Czy muzyka złagodzi obyczaje”) i Wacław Panek („Hymny polskie - pieśni zapominane?”).

Etniczne noce

Od kilku już lat „uwerturą” do Festiwalu jest Etno*C - trzydniowy projekt edukacyjny skierowany do młodych odbiorców, mający na celu pokazanie i przybliżenie wielokulturowości świata w wymiarze „profanum”. W tym roku w dniach 28-30 kwietnia zaprezentowane zostały - poprzez różnorodne warsztaty, koncerty, pokazy tańca i kuchni - kultury: egzotycznego Egiptu, chłodnej Laponii i słonecznej, ognistej Katalonii. - Etno*C nie jest produktem ubocznym, ale integralną częścią Festiwalu - podkreśla Małgorzata Z. Nowak. Rosnące zainteresowanie imprezą dowodzi, że najmłodsze dziecko Festiwalu zostało docenione.